Ayak Bileği ve Ayak Kemikleri Kırıkları

Ayak bileği  ve ayak kemikleri kırıkları; ayak bileğinin yürüyüş, koşu veya spor sırasında şiddetli burkulmaları, yüksekten sert zemine düşme, trafik kazası yaralanması ve ayak bileğimize veya ayak bölgesine direk darbe gelmesi gibi nedenlerle olabilmektedir. Ayak bileğimizin dönmesi ile kırık olmayıp sadece bağlarımızda yaralanma varsa buna ayak bileği spraini (ayak burkulması) denir, sadece kemik kırıkları durumunda ayak bileğimizin kırıklarından bahsedilir.

♦Ayak bileği eklemimiz

Talokrural Eklem

• Tibia ve fibula kemiklerinin distal uçları ve talusun trokleası (makaraya benzer çıkıntı ) arasında eğer şeklinde olan  menteşe tipli bir eklemimizdir. Yütüme sırasında vücut ağırlığımızın çoğu tibiadan talusa aktarılır.
• Medial (tibial) malleol ve lateral (fibular) malleol olarak adlandırılan, ayak bileğimizin iç ve dış kısmında çıktı şeklinde hissettiğimiz  malleollerimiz ile distalde genişleyerek ayak bileği gömmesini oluşturur, talusu stabilize eder ve ayak bileğinin rotasyonu önler.

Subtalar Eklem

• Subtalar (talokalkaneal) eklem, talus ve kalkaneus  kemikleri arasında yer alır. Subtalar eklemin üç yüzü vardır: ön, orta ve arka.  Bu ekmein kapsümü çok sıkıdır ve sinovyal genişlemeye minimal derecede izin verir.
• Ayak bileğimizde yaklaşık 30 derece inversiyon (ayağın tabanı içe dönmesi) ve 10-20 derece eversiyon (ayak tabanı dışa dönmesi) hareketlerini bu eklemimiz sayesinde yapabiliriz.

Midtarsal Eklem

• Midtarsal (transvers tarsal) eklem, talonaviküler ve kalkaneokuboid eklemlerin bir araya gelmesi ile oluşur. Kuboid ve naviküler kemikler birbirlerine fibröz dokuyla bağlanır ama aynı zamanda sinovyal bir kavite de bulunabilir.
• Midtarsal eklem subtalar eklemde inversiyon (supinasyon) ve eversiyon (pronasyon) hareketlerini yapmamızda yardımcı olur. Ayrıca 20 derece adduksiyon  hareketi (ayağı orta hat yönüne doğru döndürme) ve 10 derece abduksiyona (ayağı orta hattan uzağadoğru döndürme) izin verir.
• Subtalar ve midtarsal eklemlerin rotasyon eksenine sürekli olarak supinasyon ve pronasyon hareketlerine eşlik eder.
• Tibialis posterior ve tibialis anterior, gastroknemiusun  kaslarının da yardımıyla ayağın inversiyonunu  hareketini yaptırır. Peroneus longus, peroneus brevis ve ekstansör digitorum longus peroneus tertiusun kaslarının da yardımı ile ayağın eversiyon hareketinin yaptırır.
• Naviküler, kuneiformlar ve kuboid arasındaki intertarsal eklemler plana tipi kayıcı eklemlerdir ve biri diğeriyle ve intermetatarsal ve tarsometatarsal eklemlerle ilişkilidir.

Ayak bileğinin kırılması durumunda  bu belirtilerden bir ya da birkaçı gözlemlenebilir;

• Çabuk gelişen şiddetli ağrı,
• Bölgesel Şişme,
• Hafif şişlik ve morarma,
• Dokununca hassasiyet ve ağrı,
• Ayağımızın üzerine basamama,
• Ayak bileği kırığıyla ile beraber, eklemde dislokasyon (kemiğin yerinden çıkması) durumu varsa, ayak bileğinde şekil bozukluğu gözlemlenir.

♦Malleol Kırıkları:

• Malleol kırıkları kırığın bulunduğu anatomik yere göre; iç malleol kırığı, dış malleol kırığı ve arka malleol kırığı olmak üzere 3 kısıma ayrılır.
• Aynı zamanda ayak bileğinde meydana gelen kırık sayısına göre malleol kırıkları farklı isimler alabilmektedirler.
• Bimalleolar kırık: Hem iç hem de dış malleolun birden kırılmasıdır.
• Trimalleolar kırık: İç ve dış malleole ek olarak, tibia distal eklem yüzünün arka kısmında da (Arka malleol) kırık vardır.
• Konservatif tedavisinde kısa bacak alçısı yeterli oluyorken cerrahi tedavisi açık redüksiyon internal fiksasyon şeklindedir.

♦Tillaux Kırığı:

• Tibiofibular bağ üzerine gelen zorlama, bu bağın yırtılmasına neden olurken, aynı zamanda, bu bağın çekmesine bağlı olarak bağın yapıştığı, tibia distalinin fibula ile eklem yaptığı lateral kısmında bir kopma kırığı oluşabilir. Bu kırığa Tillaux kırığı adı verilir.
• Tillaux kırık parçaları nadiren internal tespit gerektirmektedir. Daha büyük bir posteromedial veya posterolateral parça anatomik redüksiyon ve internal tespit gerektirir.

♦Talus Kırıkları:

• Talus kırıklarının büyük bir kısmı intraartiküler kırıklardır.
• Ayak bileğinin rotasyonel yaralanmalarında, hiperdorsifleksiyon zorlanmalarında ve vertikal kompresyon zorlamalarında kırık oluşabilir.
• Talus kırıklarının 3 tipi vardır.

1. Talus cisminin kırığı,
2. Talus boynunun kırığı,
3. Osteokondral kırık.

• Tedavisi; subluksasyon, dislokasyon ve deplasman göstermeyen kırıklarda, konservatif tedavi uygulanır. 8-12 hafta kısa bacak alçısı çoğu zaman yeterli olmaktadır.
• Eğer eklemlerin ve eklem yüzlerinin bütünlüğü bozulmuş ise tedavi cerrahidir. Açık anatomik redüksiyon ve internal fiksasyon gerekir.

♦Kalkaneus Kırıkları:

• Genellikle yüksekten düşmeler sonucunda kırık oluşur.
• Vücut ağırlığını taşıyan son kemik kalkaneus olduğu için işlevsel olarak çok önemlidir.
• Kalkaneus kırıkları 3 şekilde oluşmaktadır.

1. Aşil tendonunun çekmesine bağlı olarak arka segmentte kopma kırığı,
2. Sustentakulum tali kırığı,
3. Yüksekten düşme ile kompresyon sonucunda meydana gelen çok parçalı kırık.

Kalkaneus kırığı sonrası gelişebilen komplikasyonlar:

• Kalkaneusun anatomik yapısında değişiklik, vücut ağırlığının taşınma noktalarının değişmesine, yürüme mekaniğinde bozukluğa neden olur.
• Kalkaneusun yapıştığı eklemlerde ve komşu eklemlerde dejeneratif artrit gelişir.
• Tedavisi; nondeplase kırıklarda tedavi daha çok konservatif yapılmaktadır. 6-8 hafta kadar kısa bacak alçısı yapılır ve üzerine ağırlık verilmez.
• Bunun dışındaki kırıklarda açık redüksiyon yapılmaktadır. Kemik defekti varsa kemik grefti ile desteklenir. İnternal fiksasyon yöntemi olarak vida veya plak-vida kullanılır.

♦Tarsal Kemiklerin Kırıkları:

• Ön ayaktaki rotasyonel zorlanmalar sonucunda çoğunluklar, midtarsal eklemde ve tarsometatarsal eklemde kırık ve kırıkla birlikte çıkıklar oluşabilir.
• Kapalı redüksiyon ile dislokasyon giderilemiyorsa, eklem bütünlüğü bozulmuş ise tedavisi cerrahidir. Açık redüksiyon ve internal fiksasyon yapılır.

♦Metatars ve Falanks Kırıkları:

• Ayağın üzerine cisim düşmesi veya rotasyonel zorlamalar sonucunda metatars ve falankslarda kırıklar oluşabilir.
• Özellikle 1.  ve 5. metatarslar vücut ağırlığını taşıdıkları için rotasyonları önemlidir.
• Kaymamış kırıklar konservatif, kaymış kırıklar ise cerrahi olarak tedavi edilirler.