Duyu Muayenesi

Duyu muayenesi nörolojik muayene içerisinde yapılması gereken önemli fakat sonucu kesin olmayan bir değerlendirmedir.

Duyu Muayenesi

Duyu muayenesi sırasında hastanın koopere olması önemlidir. Eğer hasta algıladığı halde bunu ifade edemiyorsa bu değerlendirme nörolojik olarak bir anlam ifade etmeyecektir.

Duyu muayenesi sırasında hasta verilen uyarıları yer ve uyarı veren cismin boyutu hakkında doğru bilgiler veriyorsa duyu muayenesi hızlıca yapılır. Fakat hastada duyu kusuru varsa duyu kusurunun niteliğini tam olarak tanımlamak için bir çok değerlendirme bir çok tekrarla hatta belki farklı günlerde tekrarlanabilir.

Duyu muayenesi sonrasında ortaya çıkan sonuçlar yine kişinin nörolojik bir rahatsızlığı olup olmadığı veya varsa lezyonun yeri ve şiddeti hakkında fikir vermek için önemlidir. Değerlendirme sırasında hasta kooperasyonunu kaybederse değerlendirme orada bırakılıp daha sonra devam edilir.

Duyu muayenesi sırasında eğer zaman kısıtlıysa hastaya duyu kusuru olup olmadığı sorulabilir. Eğer hasta varsa kendi yakınmalarını söylerse o bölgede yapılacak değerlendirme kısa sürede bitirilir.

Duyu muayenesi ile yüzeyel duyu, derin duyu ve kortikal duyu değerlendirilir. Bu yazımızda bu 3 duyu çeşidi ile ilgili genel bilgi vereceğiz.

Yüzeyel duyu ile ilgili detaylı bilgi için yüzeyel duyu ve muayenesi yazımıza, derin duyu ile ilgili detaylı bilgi için derin duyu ve muayenesi yazımıza, kortikal duyu ile ilgili detaylı bilgi için kortikal duyu ve muayenesi yazımıza göz atabilirsiniz.

Yüzeyel Duyu ve Muayenesi

Yüzeyel duyu muayenesi sırasında kişilerin üç çeşit duyusu değerlendirilir. Bunlar;

• Ağrı duyusu
• Isı (sıcak-soğuk) duyusu
• Dokunma duyusu

Şimdi yukarıda saydığımız ağrı duyusu, ısı duyusu ve dokunma duyusu hakkında kısa kısa bilgiler verip derin duyu konusuna geçelim. Yüzeyel duyu hakkında detaylı bilgi için yüzeyel duyu ve muayenesi yazımıza mutlaka göz atmalısınız.

Ağrı duyusu

Hastaya sivri bir cisimle ağrı oluşturacak kadar bastırılır hasta ağrıyı normal, artmış, azalmış olarak hissedebilir veya hiç hissetmez. Hasta ağrıyı artmış olarak hissederse hiperaljezi, azalmış olarak hissederse hipoaljezi ve hiç hissetmezse analji olarak adlandırılır.

Hiperaljezi, hiopaljezi ve analji terimleri sık sık karşılaşılan terimlerdir iyi bilinmesinde fayda vardır.

Isı Duyusu

Isı duyusu veya sıcak soğuk duyusu gün içerisinde en fazla maruz kaldığımız duyu çeşitlerinden birisidir ve kişinin çevresine karşı kendisini koruması için önemli bir duyudur. Kaybında ileri derece de yanıklar oluşabilir.

Isı duyusu içerisinde 40-45 santigrat sıcak su bulunan ve 5-10 derece soğuk su bulunan iki küçük bir tüp yardımıyla yapılır. Bu tüpler hastaya dokundurularak hastadan ne hissettiğini söylemesi istenir.

Hasta ağrı duyusu muayenesinde olduğu gibi ısı duyusu muayenesinde de ısıya karşı dört farklı cevap geliştirir.

Hasta ısıyı normal olarak hisseder, olağandan daha sıcak hisseder, olandan daha az hisseder veya hiç hissetmez.

Olağandan daha sıcak hissetmesi termohiperestezi, olağandan daha az hissetmesi termohipoestezi ve hiç hissetmemesi termanestezi olarak adlandırılır.

Termohiperestezi, termohipoestezi ve termanestezi terimleri sık sık karşılaşılan terimlerdir iyi bilinmesinde fayda vardır.

Dokunma Duyusu

Dokunma duyusuda ısı duyusu gibi gün içerinden en çok karşılaştığımız duyu çeşitlerinden birisidir. Gün içerisinde sürekli bir yere dokunuruz veya birileri bize dokunur. Bunu hissetmek çok önemlidir.

Dokunma duyusu muayenesi bir pamuk veya parmak ucuyla yapılır. Kişinin vücuduna dokunulur ve gözleri kapalıyken bunu hissedip hissetmediği sorulur. Muayenes sırasında sürekli dokunulmaz bazende dokunmadan şimdi hissettin mi gibi yanıltıcı manevralar yapılmalıdır.

Hastalarda dokunma duyusuna karşı dört cevap gelişir bunlar; kişinin dokunmayı normal olarak hissetmesi, artmış olarak hissetmesi, azalmış olarak hissetmesi veya hiç hissetmemesidir.

Hastanın dokunma duyusunu artmış olarak hissetmesi hiperestezi, azalmış olarak hissetmesi hipoestezi ve hiç hissetmemesi anestezi olarak adlandırılır.

Hiperestezi, hipoestezi ve anestezi terimleri bir biri ile karıştırılmamalı ve iyi bilinmelidir.

Yüzeyel duyunun bozulduğu hastalıklar ve yüzeyel duyular hakkında detaylı bilgi için yüzeyel duyu ve muayenesi yazımıza göz atabilirsiniz.

Derin Duyu ve Muayenesi

Derin duyu muayenesi sırasında kişilerin üç çeşit duyusu değerlendirilir. Bunlar;

• Hareket ve pozisyon duyusu
• Vibrasyon duyusu
• Bası ve derin ağrı duyusu

Şimdi bu üç duyu hakkında genel bilgiler verip kortikal duyu konusuna geçelim. Deri duyular hakkında detaylı bilgi için derin duyu ve muayenesi yazımıza mutlaka göz atmalısınız.

Hareket Duyusu

Hareket duyusu muayenesi sırasında hastanın kolay hareket ettirilebilecek bir ekstremitesi tutularak gözleri kapalıyken (genellikle el parmağı) yukarı aşağı hareket ettirilir. Hareket sırasında sürekli yukarı veya aşağı yapılmaz hastayı yanıltmak için iki yukarı bir aşağı bir yukarı üç aşağı şeklinde kombinlenir hareket.

Hareket sırasında hastaya hareketin yönü sorulur ve hastanın verdiği cevaplara göre hareket duyusu kabı olup olmadığına karar verilir.

Pozisyon Duyusu

Pozisyon duyusu testi sırasında yine hastanın gözleri kapatılır. Daha sonra hastanın alt veya üst ekstremitesinin bir tarafı belirli bir pozisyona getirilir. Daha sonra hastanın diğer tarafını da aynı şekle getirmesi istenir.

Hasta eğer gözleri kapalıyken diğer ekstremitesini de aynı pozisyona getirebiliyorsa pozisyon duyusu sağlamdır eğer getiremiyorsa pozisyon duyusu kaybolmuştur.

Vibrasyon duyusu

Vibrasyon duyusu titreşim veren bir alet yardımıyla yapılır. Hastadan gözlerini kapatması istenir ve alt veya üst ekstremitesinin uç noktalarına titreşim verilir.

Hasta titreşimi ne zaman hissetmeye başladığı ve ne zaman hissetmenin bittiğini söylemesi istenir.Vibrasyon duyusu hasta tarafından 20 saniye boyunca hissedilmelidir. Bu sürenin altında ki süreler de vibrasyon duyusu kaybından bahsedilebilir.

Bası ve derin ağrı duyusu

Derin ağrı duyusu hastaların derin ağrı hissedip hissetmediği ile ilgilidir. Genellikle muayenesi aşil tendon güçlü bir şekilde sıkılarak yapılır. Kişi aşil tendonu sıkıldığından ağrıyı hissederse derin ağrı duyusu normaldir hissettiği şiddete göre derin ağrı duyusu hakkında fikir edinilmeye çalışılır.

Derin duyunun bozulduğu hastalıklar ve derin duyular hakkında detaylı bilgi için derin duyu ve muayenesi yazımıza göz atabilirsiniz.

Kortikal Duyu ve Muayenesi

Kortikal duyu muayenesi diğer iki duyu olan yüzeyel ve derin duyular normalse yapılır.

Kortikal duyu bozuklukları parietal lob lezyonlarına işaret eder. Kortikal duyu muayenesi sırasında kişilerin altı çeşit duyusu değerlendirilir. Bunlar;

• Stereognozi
• Barognozi
• Topognozi
• Grafestezi
• İki nokta ayrımı
• Söndürme (dışlama) fenomeni

Şimdi bu altı duyu hakkında genel bilgiler verip yazımızı bitirelim. Kortikal duyular hakkında detaylı bilgi için kortikal duyu ve muayenesi yazımıza mutlaka göz atmalısınız.

Stereognozi

Cisimlerin şekilleri ile tanıma yeteneğidir. Kişinin eline günlük hayatta sıkça kullandığı bir cisim verilir ve bunun ne olduğunu söylemesi istenir. Kişi eğer doğru tanımlarsa stereognozi yeteneği vardır.

Fakat kişi doğru tanımlayamaz stereognozi becerisi yoksa kişinin bu duyusunun kaybına astereognozi veya taktil agnozi denilmektedir.

Barognozi

Cisimlerin ağrılığını tahmin edebilme yeteneğidir. Kişinin eline bir veya iki kiloluk ağırlıkla verilerek tahmini olarak ağırlıkları sorulur.

Alınan cevaplar tatmin etmez ise kişiye bu ağırlıkların hangisinin daha ağır olduğu sorulur. Kişinin verdiği cevaba göre barognozi becerisinin olup olmadığına karar verilir.

Kişi ağırlıkları doğru tanımlayamaz ise kişinin barognozi duyusunun kaybına baragnozi veya abarognozi denilmektedir.

Topognozi

Kişinin dokunulan vücut yerini lokalize edebilme becerisidir. Kişinin vücudunun bir noktasına gözleri kapalıyken dokunulur ve burasının neresi olduğu sorulur. Kişi eğer doğru tanımlarsa topognozi yeteneği vardır.

Fakat kişi doğru tanımlayamaz topognozi becerisi yoksa kişinin bu duyusunun kaybına topagnozi veya atopognozi denilmektedir.

Grafestezi

Kişilerin vücutlarına çizilen harf veya sayıları tanıma yeteneğidir. Genellikle hastanın avuç içine bir rakam veya harf çizilir. Tabi ki hastanın gözleri kapalı olmalıdır. Kişi eğer çizilen harf ve rakamı doğru tanımlarsa grafestezi yeteneği vardır.

Fakat kişi doğru tanımlayamaz grafestezi becerisi yoksa kişinin bu duyusunun kaybına grafanestezi veya agrafestezi denilmektedir.

İki nokta ayrımı

İki nokta ayırımı yakın iki nokta arasına verilen uyarıları ayırt edebilme yeteneğidir. Biri sivri biri künt bir cisimle vüdusun yakın iki noktasına verilen uyarılardan hangisinin sivri hangisinin künt olduğu hastaya sorulabilir. Kişi eğer doğru tanımlarsa iki nokta ayırma yeteneği vardır.

İki nokta dilde 1 mm, parmak ucunda 4-6mm kadar kısa vücudun bazı yerleri için 5 santimetre kazar uzun olabilir.

Söndürme (dışlama) fenomeni

Söndürme fenomeni iki nokta ayırımına benzemektedir fakat aynı değildir. Söndürme fenomeninde vücut sağ ve sol oalrak ikiye ayrılır ve iki uyaranda aynı anda uygulanır. Eğer hastanın parietal lob lezyon varsa kontralateral tarafın duyusunu hasta hissetmez ve yalnızca bir tarafına iğne batırıldığını söyler.

Uyarılar tek tek verildiğinde hasta iki uyarıyı da tanıyabilir. Uyarının aynı anda verilmesi söndürme fenomeni testi için önemlidir.

Kortikal duyunun bozulduğu hastalıklar ve yüzeyel duyular hakkında detaylı bilgi için kortikal duyu ve muayenesi yazımıza göz atabilirsiniz.

Bu yazımızda duyu muayenesi konu başlığı içerisinde yüzeyel duyular olan ağrı duyusu, ısı duyusu ve dokunma duyusu, derin duyular içerinde olan hareket ve pozisyon duyusu, pozisyon duyusu, derin ağrı duyusu ve vibrasyon duyusu ve kortikal duyular içerisinde olan stereognozi, barognozi, topognozi, grafestezi, iki nokta ayrımı ve söndürme (dışlama) fenomeninden basettik.

Detaylı bilgi için şu yazılarımıza da göz atabilirsiniz;

• Yüzeyel duyu ve muayenesi
• Derin duyu ve muayenesi
• Kortikal duyu ve muayenesi