Kranial Sinirler

Kranial Sinirler

5 Mayıs 2017 0 Yazar: admin

Kranial sinirler vücutta merkezi sinir sisteminden başlayarak çevreye dağılan, çevresel sinir sisteminin beyinden çıkan bölümüdür. Kranial sinirler toplam 12 adettir. Kranial sinirler beyin tabanından çıkıp kafatasında bulunan deliklerden geçerler. Kafatasında ki deliklerden geçen kranial sinirlerden birinci ve ikinci kranial sinir çiftleri serebrumdan çıkarken geriye kalan on çift kranial sinir beyinsapından çıkar. Kranial sinirler sinir tiplerine göre 3 ana gruba ayrılabilir. Sinir tipine göre kranial sinirler duysal, motor ve her ikisini de barındıran karışık olarak sınıflanabilir. Bu yazımıda kısaca kranial sinir muayenesi, kranial sinirlerin görevleri ve bozukluklarında ortaya çıkacak rahatsızlaklardan bahsedeceğiz.

Kranial Sinir Muayenesi

Kranial Sinir Muayenesi

Kranial sinirlerin muayenesi, kranial sinirlerin görevleri ve kranil sinirlerin sinir tipini yazımız sonunda tablo halinde derli toplu şekilde paylaşacağız. Bu bölümde kranial sinirlerin muayenesini kısa kısa açıkayacağız.

Birinci Kranial Sinir: Olfaktor sinir (I): Olfaktor sinirin görevi koku almaktır. Olfaktor sinirin nörolojik muayanesi de koku testi şeklinde yapılır. İritan olmayan aromatik maddelerle (sabun, tütün gibi) algılama ve ayırt etme yeteneği değerlendirilerek kranial sinir muayenesi yapılır. Olfaktor sinir işlevini gerçekleştiremediği durumlarda Koku duyusunun kaybı (anosmi) durumu ortaya çıkar.

İkinci Kranial Sinir: Optik sinir (II): Optik sinirin görevi görmedir. Optik sinirin nörolojik muayanesi de görme testi şeklinde yapılır. Görme keskinliği; Hasta ışığı, hareketi görebiliyor mu? Parmak sayabiliyor mu, duvardaki tablodan okuma keskinliği kontrol edilerek kranial sinir muayenesi yapılır. Optik sinir işlevini gerçekleştiremediği durumlarda Görme duyusunun kaybı (anopsi) durumu ortaya çıkar.

  • Görme alanı; Konfrontasyon ile kabaca görme alanı muayenesi yapılır (hasta muayene edenin pupillasına sabit bakmalı ve hasta ile muayeneyi yapan sağlam kisinin görme alanları parmak hareketlerinin görme şekline göre kıyaslanmalıdır)
  • Oftalmoskopi; Disk kenarlarının belirginliği, kan damarlarının genişliği, geçiş noktalarında arterio-venöz keskinlik, kanamalar, eksuda yamaları not edilir.
  • Pupillalar; Büyüklük, şekil, eşitlik, ışığa reaksiyonu, akomodasyon ve konverjans reaksiyonuna bakılır.

Üçüncü Kranil Sinir: Okülomotor (III), Dördüncü Kranial Sinir: Troklear (IV), Altıncı Kranial Sinir: Abdusens (VI) sinirleri:

  • III. sinirin lezyonu göz ve göz kapağı etkilenmesi ile birlikte pupilla yanıtı bozukluğu oluşturur.
  • Pupilla; genişler ve ışık reaksiyonu yok (direkt IR yok, indirek var)
  • Ptozis; göz kapağının düşmesi (III. Sinir lezyonunda yada sempatik sinir lezyonunda oluşur).
  • Oküler hareket: muayenesi her bir kasın maksimal gücünü ortaya koyan altı farklı bakış yönünde muayene edilir.
  • Yukarıya dışa bakış – süperior rektus (Okülomotor sinir)
  • Yukarıya içe bakış – İnferior oblik (Okülomotor sinir)
  • Laterale hareket – lateral rektus ( Abdusens siniri)
  • Mediale hareket – Medial rektus (Okülomotor sinir)
  • İçeriye ve dışarıya bakma – inferior rektus (Okülomotor sinir)
  • Aşağıya ve içeriye bakma – süperior oblik (Troklear sinir)
  • Diplopi olup olmadığı sorularak kas muayenesi yapılır.
  • Konjuğe hareket; Horizontal veya vertikal yönde gözlerin birlikte hareket edebilme yeteneği (konjuge olarak) kontrol edilir.
  • Nistagmus; hangi yöne olduğu not edilir.

Beşinci Kranial Sinir: Trigeminal sinir (V): Trigeminal sinirin görevi çiğneme kaslarının innervasyonuyla birlikte yüzün, burun ve ağız boşluğu mukozalarının, ön ve orta çukur dura materinin ve venöz sinüslerin duyusunu sağlamaktır. Trigeminal sinirin nörolojik muayanesi içerisinde motor fonksiyonun muayenesinde amaç, çiğneme kaslarının motor gücünün değerlendirilmesidir. Tek taraflı paralizide ağız açıldığında çenenin lezyon tarafına kaydığı görülür. Hastaya dişlerini sıkması söylenerek masseter ve temporal kaslar palpe edilir. Trigeminal sinirin işlevini gerçekleştiremediği durumlarda; yüzde uyuşukluk yada duyarlılıkta azalma,şidetli ağrı atakları(trigeminal nevralji) çene kaslarında zayıflama ve asimetrik çiğneme meydana gelir.

Yedinci Kranial Sinir: Fasial sinir (VII): Motor, otonom ve duyu fonksiyonları olan mikst bir sinirdir. Fasial sinir yüzde dudak ve göz çevresindeki mimik kaslarını ve platisma kasını innerve eder. Dilin 2/3 ön kısmının tat duyusunu sağlar. Gözyaşı, submaksiller ve sublingual bezlere ulaşan fasiyal sinir lifleri, sinirin salgılama ile ilgili vejetatif fonksiyonunu yerine getirir. Fasiyal sinirin muayenesinde özellikle motor fonksiyonu değerlendirilir. Öncelikle hastanın yüzü gözlenir. Yüzün iki tarafının simetrisine, alın çizgilerine, nazolabial telemlere ve göz kırpma hareketlerinin aynı derecede yapılıp yapılmadığına bakılır. Sonra hastanın kaşlarını çatması, kaldırması, gözlerini sıkı bir şekilde yumması ve dişlerini gösterir şekilde dudak kenarlarını germesi istenir. Fasiyal paraliziler santral ve periferik tipte olurlar. Santral tip fasiyal paralizide kuvvetsizlik yüzün alt yarısındadır. Hasta paretik tarafta gözünü kapatabilir. Periferik fasiyal paralizide ise tutulan yüz yarısında ağız etrafındaki kaslarla birlikte göz çevresinde ve alın kaslarında da kuvvetsizlik vardır.

Sekizinci Kranial Sinir: Statoakustikus (VIII): Sekizinci kranial sinirin iki bölümü vardır. İşitme ile ilgili olanı N.koklearis, denge ve koordinasyonla ilgili olan N.Vestibülaristir. İşitme muayenesi hastanın arkasına geçerek fısıltılı bir konuşmayı duyması test edilerek veya kulağa yaklaştırılan saatin sesi dinletilerek test edilir. Denge muayenesi için hasta önce normal olarak yürütülür. Bir özellik yoksa bir çizgi üzerinde yürüterek dayanma yüzeyi giderek daraltılarak hafif denge bozuklukları ortaya konulmaya çalışılır.

Dokuzuncu Kranial Sinir: Glossofaringeal sinir (IX): En önemli görevi 10. kranyal sinirle birlikte yutma fonksiyonunu sağlamasıdır. Dilin 1/3 arka kısmının duyusunu ve parotis bezinin sekresyon fonksiyonunu da sağlar. 254 Muayenede hastanın ‘aa’ demesi istenir, eforla yumuşak damağın iki taraflı elevasyon yapması beklenir.

Onuncu Kranial Sinir: Vagus siniri (X): Vital fonksiyonların regülasyonu başta olmak üzere yutma, ses çıkarma gibi çeşitli fonksiyonları olan bir sinirdir. 9. kranial sinirle birlikte test edilir.

On birinci Kranial Sinir Aksesuvar sinir (XI): Motor bir sinirdir. Sternokleidomastoid ve trapez kasın üst kısmını innerve eder. Sternokleidomastoid kasın muayenesinde hasta çenesiyle bir dirence (örn. hekimin eline) karşı başını çevirdiğinde bu kasın inspeksiyon ve palpasyonla kasılması görülür ve hissedilir. Trapez kasın muayenesi bir dirence karşı omuzun kaldırılması şeklinde yapılır.

On İkinci Kranial Sinir Hipoglossal sinir (XII): Dilin motor siniridir. Bir tarafta paralizi varsa dil dışarıdayken paralitik tarafa döner. Bu normal genioglossus kasın gücünden dolayıdır. Dinlenme halindeyse dil hafifçe sağlam tarafa döner. Bu durum dili yukarı aşağı oynatan m. stiloglossusun zıt olmayan etkisi nedeniyle olur.

Kranial Sinirler

Tablo: Kranial sinir, kranial sinir görevi, kranial sinir muayenesi, kranial sinir rahatsızlığında ne olur?

 Kranial sinir Sinir tipi Görevi Klinik Muayene Bozukluğunda Ne Olur?
I. Kranial Sinir

N. Olfactorius

duysal Koku Herbir burun deliğine çeşitli kokuların uygulanması Koku duyusunun kaybı (anosmi)
II. Kranial Sinir

N.opticus

duysal görme Görme keskinliği ve görme alanı haritası Görme kaybı (anopsi)
III. Kranial Sinir

N.Ocula-motorius

Motor Motor:Superior oblik ve la-teral rektus dışındaki eks-traokuler kasların inner-vasyonu.  Otonomik: pupilin kasılması ve lensin akomo-dasyonuna aracılık eder. Işık reaksiyonu, gözün vertikal ve medial hareketleri, göz kapağı hareketi Diplopi, geniş pupil, düzgün olmayan pupil genişlemesi, pitoz, gözün dışa deviasyonu
IV. Kranial Sinir N.Tro-chlearis Motor Superior oblik kası innerve eder. Aşağı ve içe göz hareketleri Çift görme
V. Kranial Sinir

N. Trigeminus

Karışık Duysal: agız ve yüzde, eklem-ler kaslar ve deriden gelen proprioseptif ve deri duyula-rı ile dişler ve çenenin duy-sal innervasyonu

Motor: çiğneme kasları + tensor timpani, tensor veli palatini, m.mylohyoid, m.digastricus(ön parçası)

Pamukla hafif deği, ağrı ve ısının kontrolü, kornea refleksi, çene refleksi ve çene hareketleri Yüzde uyuşukluk yada duyarlılıkta azalma,şidetli ağrı atakları(trigeminal nevralji) çene kaslarında zayıflama ve asimetrik çiğneme
VI. Kranial Sinir

N. Abducens

Motor Lateral rektus Gözün yana hareketi Çift görme, gözün içe deviasyonu
VII. Kranial Sinir

N. Fasialis

Karışık Duyu: dış kulak yolu derisi, dilin 2/3 ön tat duyusu Motor: mimik kasları, stilohi-yoid, stapedius m.digastricus (arka parçası) Otonomik: göz yaşı bezleri ve tüm tükrük bezleri(parotis hariç) Yüz hareketleri ve mimik, tat testleri Fasial paralizi ve dili 2/3 ön kısmında tat kaybı
VIII. Kranial Sinir

N. Stato-acusticus

duysal İşitme ve hareketin algılanması Işitme testi, kalorik ve rotasyon, testleri Sağırlık, tinnitus, dengesizlik,orientasyon bozukluğu
IX. Kranial Sinir

N. Glosso-pharingius

Karışık Duyu:dilin 1/3arka kısmının tat duyusu ve arka damak, tonsiller fossa ve karotoid sinus duyusu

Motor:m. stilopharengeus

Otonom: parotis bezi

Tatlı, acı, ekşi testleri, farinks refleksi Arka farinkste ağrı ve bazen kan basıncı düşmesi
X. Kranial Sinir

N Vagus

Karışık Duyu:arka farinksin duyusu; farinks, larinks, torasik ve abdominal organların visseral duyuları; dilin arkası ve ağız boşluğunun tat duyusu

Motor:larinks ve farinksin çizgili kasları

Otonom: boyun toraks ve abdomende bulunan kardiyo-vasküler sistem, pulmoner sis-tem ve GİS bezlerinin ve düz kaslarının innervasyonu

Konuşma sırasında damağın gözlenmesi ve refleksi Boğuk seslilik, yutma güçlüğü ve farinks refleksinde kayıp
XI. Kranial Sinir

N. Asessorius

Motor m. trapezius ve m. sternocleidomasteideus Omuz ve boyun kaslarının hareketi ve gerilmesi Boyunda zayıflık, dönme hareketinde zayıflama, omuz silkme hareketini yapamama
XII. Kranial Sinir N. Hypoglossus Motor Dil kasları Dil hareketleri, titreme, dilde kıvrılma Dilin lezyon tarafına kayması

Bu yazımızda kranial sinir muayenesi ile ilgili genel bilgiler, kranial sinir görevleri ve kranial sinirler nasıl muayane edilir hakkında kısaca bilgi verdik. Nörolojik muayene içerisinde olan diğer değerlendirme yazıları olan;

>> Nörolojik muayene ve mental durum muayenesi yazısını okumak için tıklayınız.
>> Refleks muayenesi yazısını okumak için tıklayınız.
>> Duyu muayenesi yazısını okumak için tıklayınız.
>> Hareket sisteminin muayenesi yazısını okumak için tıklayınız.
>> Koordinyason, ayakta durma ve yürüyüş muayenesi yazını okuma için tıklayınız.
>> Serebrovasküler değerlendirme yazısını okumak için tıklayınız.