Manyetik Alan Tedavisi – Magnetoterapi Nedir

Manyetik alan tedavisi yada bir başka deyişle magnetoterapi hastalığın mıknatıslarla veya manyetizma ile tedavi edilmesidir. Bu yazımızda manyetik alan tedavisi, manyetik alan tarihçesi ve manyetik alan hakkında detaylı bilgi vermeye çalışacağız.

Manyetik Alan Tedavisi Tarihçesi

Manyetik enerji ile tanışma MÖ 800lü yıllarda manyetit (Fe3O4)in demir parçacıklarını çekme özelliğini öğrenmeleriyle başlamıştır. 16.yy Paracelcus ilk mıknatısla tedaviyi kullanmıştır. Manyetize demir çubuklarının yaraları ve kırıkları iyileştirdiğini, ödemi azalttığını, hepatitte yararlı olduğunu belirtmiştir.

18 yyda Franz Mesmer, insan vücudunun manyetik akımlarının etkisinde olduğunu ve hastalıkların evrensel manyetik akımlarla insan kutuplarının uyuşmamasından kaynaklandığını ileri sürerek her hastalıkta mıknatıs kullanmayı öneriyor.

1900lu yılların başlarında magnetoterapi yeniden ilgi odağı olmaya başlamış, çoğu ülkede anemi, arterioskleroz, korea, konvülsiyonlar, uykusuzluk, migren, nevralji, romatizmal hastalıklar gibi birçok hastalığın tedavisinde kullanılmaya başlanmıştır.

Japonya ve Uzak Doğuda ağrı ve rahatlatma amacıyla günlük giyilen bel korselerinin, bileziklerinin, tabanlıklarının içine mıknatıs yerleştirilerek tedavide kullanılmaktadır.

İtalya ve Almanya bilgisayarlı farklı frekanslarda manyetik alan oluşturan cihazlar üretilmiştir.  

Manyetik Alan-Elektrik Akımı ve Manyetik Enerji İlişkisi

İçerisinden elektrik akımı geçen bir iletkenin etrafında manyetik alan meydana gelir. İletkenin şekline bağlı değişiklikler gösterir. Düz bir iletkenden elektrik akımı geçtiğinde, meydana gelecek manyetik alanın kuvvet çizgileri, iletkenin çevresinde dairesel bir durum oluşturur.

İçinden elektrik akımı geçen düz bir iletken başparmak akım yönünü gösterecek şekilde avuç içerisine alınırsa, parmaklar manyetik alanın yönünü gösterir. Bobin halindeki bir iletkende parmaklar akım yönünü gösterecek şekilde bobin avuç içerisine alınacak olursa başparmak manyetik alanın yönünü gösterir.

Telden akım geçince manyetik alan meydana gelir. Bunun tersi de iyi bilinmektedir. Bir tel manyetik alan maruz kalırsa veya tel sabit bir manyetik alanda hareket ettirilirse bir akım oluşabilmektedir. Dairesel halkadan geçen akım manyetik alan oluşturur. Akım akışı başladığında ve durduğunda manyetik alan değişir. Bu değişen manyetik alan tel halka yakınında akım akışı oluşturur. İnsan vücudundaki nöral dokuyu stimüle etmek için akım akışı manyetik olarak oluşturulur.

Manyetik alan amplütüdü metrede amper olarak ölçülebilir (A/m). Manyetik alan daha çok gauss veya tesla ünitesi ile manyetik alanın gücü olarak tariflenir. 10.000 gauss 1 tesla (T)’ya eşittir.

Tüm biyolojik materyaller diamanyetiktir. Yani, tüm biyolojik yapılar kendi içlerinde dışarıya da yansıyan manyetik alan oluşturabilirler. Ayrıca çevredeki diğer manyetik alanlardan da etkilenirler. Son yıllarda çevrede giderek artan elektromanyetik alanların tüm canlılarla beraber insan sağlığını da etkilemektedir. Yüksek gerilim hatları, cep telefonları insan sağlığını etkiler. Malign hastalıklarda, depresyonda artış olduğu çalışmalarla gösterilmiştir.

Rus araştırmacılar yüksek voltaj akımında çalışanlarda baş ağrısı, uyku bozuklukları, yorgunluk gözlemlemişlerdir. Fiziksel tıpta kullanılan manyetik alan cihazları ise statik ve alçak frekanslı manyetik alan cihazlarıdır. 

Fizik Tedavide Kullanılan Manyetik Alanlar

Manyetik alanın şiddeti belirli bir düzeyin üzerine çıkarsa ısınma meydana gelir. Bobinden kesikli elektrik akımları geçirilirse, manyetik alanın da aynı frekansta titreşimler oluşur. Bu yöntemle çok yüksek güçte manyetik alan seviyelerine istenmeyen etkiler olmaksızın çıkılabilir. Burada önemli olan frekanstır. Alçak frekanslarda manyetik enerji kullanılırken çok yüksek frekanslarda ısı etkisi ön plana geçer.

Fizik tedavide kullanılan doğru akımların akım yönüne dik olarak oluşturdukları manyetik alanın çok zayıf olduğu ve magnetoterapi etkisi olmadığı düşünülmektedir.

Sinuzoidal ve diadinamik akımların 50 civarındaki frekansların ise manyetik alan oluşturdukları ve bu akımların etkilerinin bir kısmının manyetik alan etkisi olduğu iddia edilmiştir.

Manyetik alan STATİK ve ALÇAK FRAKANSLI manyetik alan diye 2ye ayrılabilir.

Statik Manyetik Alan

Modern mıknatıslar, alaşımlarında bulunan kobalt ve nikel dışında ytrium benzeri çeşitli nadir elementler sayesinde, çelikten yapılan eski mıknatıslarla doğal mıknatıslara oranla neredeyse 15 kat daha güçlü statik manyetik alan oluşturabilirler. Bu mıknatısların vücuda yapıştırılarak yapılan tedavilere ilişkin yayınlar çelişkilidir.

Bu yöntemler biomanyetizm, manyetik bandajlama, biofleks ve taban mıknatısıdır. Taiki tedavisi veya biyomanyetizm tedavi tekniğinde 1.5mm ve daha büyük mıknatıs parçaları 2cmlik bir flaster aracılığı ile tetik noktalar üzerine yapıştırılır. Statik manyetik alan tedavilerinden beklenen;

• dolaşımı aktive etmek
• Ağrıyı azaltmak
• Yara iyileşmesini hızlandırmaktır.

Statik mıknatıslar hakkındaki ciddi klinik çalışmalara ihtiyaç vardır.

Alçak Frekanslı Manyetik Alan

Magnetoterapi için yönelik çok güçlü cihazlar geliştirilmiştir. Magnetotron ve vitapulse gibi cihazlarla güçlü titreşimli manyetik alanlar elde edilmektedir. Titreşimli manyetik alan cihazlarında

• frekans aralığı,
• akım gücü,
• elektrotların şekli,
• uygulama süresi ve kolaylığı önemli parametrelerdir

Frekansın 3 herz ile 3kiloherz aralığında olduğu durumlarda ELF (extremely low frequency range) aralığından bahsedilir ve alçak frekansı manyetik alan uygulamalarının bu sınırlar arasında olması gerektiği düşünülmektedir. F yükselmesinin ısı etkisinin manyetik alan etkisinden daha ön plana geçmesine neden olmaktadır. Rutin uygulamalarda etkili olan F 100Herzden daha düşüktür.

Manyetik alan cihazlarında genel kabul gören güç, 10mili tesla dolayıdır. Pulse manyetik alan uygulayan farklı cihazlar üretilmiştir. En güçlü manyetik alan yaratanlar, ilgili vücut bölgesini çevreleyen spiral elektrotlardır. Çember şeklinde elektrotlar yatan veya oturan hastaya manyetik alan enerjisi aktarabilmektedir. Bu çemberler ilgili bölgeye veya vücut kısmına olabildiğince yakın olması etkiyi arttırmaktadır. İlgili vücut kısımlarını arasına alabilen farklı boyutlarda düz elektrotlar, tedavi yatağının altına gizlenmiş minder altı elektrotlar vardır.

Manyetik Alan Tedavisi Özellikleri

1) Ağrısızdır

2) Derin yerleşimli nöral yapıların stimülasyonu için faydalıdır.

3) Uygulama esnasında stimulatör ile cildin direkt temasına ihtiyaç yoktur. Ancak hedef doku manyetik alan içinde olmalıdır.

Manyetik alan duyusal ağrı reseptörlerini etkilemez. Cilt yüzeyinde oluşan akım, ağrı reseptörlerini depolarize edecek kadar fazla değildir.

Geniş çaplı motor nöronlar eşik seviyede depolarize olurlar ve motor cevaba yol açarlar.

Derin dokularda motor depolarizasyon sağlarlar, siyatik sinir ve brakial pleksus gibi derin yerleşimli yapıları manyetik alan ile stimüle edilebilir.

Magnetoterapi düşünülüyorsa;

1. Manyetik alan puls veya değişken süreli olmalıdır. Çünkü statik manyetik alan nöral dokularda depolarizasyona yol açmaz.
2. Oluşan akım akışı manyetik alan değişim oranıyla orantılı olmak ve oluşan akım manyetik puls oranının karakteristiklerini taşımalıdır.

Pulse Manyetik Alanın Etkileri

• İnvitro çalışmalar manyetik alanın potasyum, kalsiyum, magnezyum gibi katyonların yarı geçirgen hücre zarlarından geçebilirliğini etkilerler. 
• Hücre zarı düzeyinde manyetik alan potasyum pompasını uyararak hiperpolorizasyona yol açar.
• Pulse manyetik alan uygulamasında lizozom, ribozom ve mitokondri stimülasyonu olduğu, enzimatik aktivite ve yapıtaşları sentezinin pozitif yönde değiştiği belirlenmiştir.
• Laboratuvar şartlarında eritrosit membran potansiyeli ve doku oksijen içeriğinin olumlu yönde arttığı saptanmıştır.
• Pulse uygulama ile otonom sinir sisteminin etkilenebildiği ve vazodilatasyon ile eritrosit esnekliğinin artması ile doku perfüzyonu iyileşmektedir.
• Metabolik artıklar dokudan uzaklaşır, parsiyel O2 basıncı artar.
• Geniş vücut bölgelerine uygulanan manyetik alan solunum volümünü arttırır Kalp atım hızı ve kan Phsı değişir.
• Makrofajları stimüle eder.
• Enzim miktar ve aktivitelerini arttırır.
• Antiinflamatuvar, analjezik, antiseptik, antimikrobial değişikliklere yol açar.
• Osteoblast, kondrosit ve fibroblastların hücresel aktivitelerini fizyolojik sınırlar içinde arttırdığı gözlenmiştir.
• Nöral dokuların büyüme ve rejenerasyonunu arttırır.
• Manyetik alan iç kulağı uyarabilir
• Adrenal glandlarda hücresel aktiviteyi arttırır
• Testisler üzerine uygulandığında kan testesteron düzeyi artar.
• Endokrin fonksiyonlarda regülasyon yaptığı gösterilmiştir.

Bu kadar çok etkisi olmasına rağmen kullanım alanı çok yaygın değildir.

Çünkü bu etkilerin hepsi laboratuvar çalışmalarıdır klinikte hastalar üzerinde yapılan uygulamalrdan aynı olumlu sonuç alınamamıştır.

Manyetik Alan Tedavisi

Günümüzde manyetik alan tedavisi bilimsel kriterlere dayanan oturmuş kesin programlar yoktur. Genelde 50Hz lik düşük frekanslarla 30-60 gauss gücünde 10-60 dakikalık 10-40 seanslık tedavilerdir.

Magnetoterapi Uygulaması

Akut enflamasyonlarda 3mT(30gauss) güç, 6hz ile 10 dakika, 1-2 hafta

Kronik olgularda 6mT güç, 25-50 Hz frekansında, en az 15 dakika, 2 hafta hergün, sonra haftada 2-3 seans. Toplam süre yaş ve klinik tabloya göre değişmektedir.

Pulse ve statik manyetik alan tedavisi hala yaygın ve tartışmasız kabul gören uygulama değildir.

Magnetoterapi ile ilgili yayınlarda endikasyonlar, tanı kriterleri, takip süre ve kriterleri, tedavi cihazı ve uygulama teknikleri standart kalıplar içermediği, plasebo karşılaştırmalı çalışmalara genelde rastlanmadığı için metaanalizlere temel olacak çalışmalar yok denecek kadar azdır.

Manyetik Alan Tedavisi Endikasyonları

1) Lokomotor sistemin akut ve kronik hastalıkları:

• Burkulma, zorlanma, ezilme gibi yumuşak doku spor yaralanmaları
• Tendinit, bursit, epikondilit, fasiit ve kas zedelenmeleri
• Dejeneratif ve enflamatuvar romatizmal hastalıkların akut subakut ve kronik dönemleri
• Kırıklarda iyileşmeyi arttırır.
• Endoprotezlerin gevşemesi
• Aseptik nekroz
• Akut ve kronik kas spazmları
• Ankilozan spondilit
• Osteoporoz

2) Dermatolojik ve periferik vasküler hastalıklar:

• Gecikmiş yara iyileşmesi
• Kladikasyo intermittan
• Ateroskleroz
• Kol ve bacaklarda benign damar kökenli ekstremite arteriyel ve venöz dolaşım bozukluğu
• ödemler

3) Nörolojik hastalıklar:

• Nevraljiler
• Ağrılı enflamatuvar periferal sinir sistemi hastalıkları
• Servikal bölge kas ve yumuşak doku kaynaklı baş ve boyun ağrıları
• Migren
• Kompleks bölgesel ağrı sendromu
• Bell paralizisi
• Brakial pleksus yaralanmaları
• Optik sinir atrofisi

4) Diğerleri:

• Bronşit
• Sinüzit
• Diabetik anjiopati
• Lipid metabolizma bozuklukları
• Metabolik hastalıkların eklem ve damarlara ilişkin komplikasyonları

Manyetik Alan Tedavisi Kontraendikasyonları

• Bilinen bir yan etkisi yoktur.
• Pace maker kullanmında
• Gebelikte ilk 3 trimestrda
• İmplante iç kulak işitme cihazı kullananlarda
• Küçük metalik implantı olanlarda kullanılması sorun yaratabilir.