MOTOR NÖRONLAR

Bu yazımızda motor nöronlar, üst motor nöron, alt motor nöron ve üst motor nöron lezyonu belirtileri ve alt motor nöron lezyonu belirtileri hakkında bilgi vermeye çalışacağız.

MOTOR NÖRONLAR 

Günlük yaşantımızda birçok hareket paternini istemli ya da istemsiz olarak gerçekleştiriyoruz. Peki bu hareketlerin açığa çıkmasındaki gizli kahramanlar kimler? Hepimiz biliyoruz ki birçok faktör kas kasılıp-gevşemesinde rol alıyor. Bu önemli faktörlerden biri de motor nöronlar…

İstemli hareketin kontrolünü sağlayan bu mekanizma iki ana kısımdan oluşuyor:

• 1. motor nöron= üst motor nöron=santral motor nöron
• 2. motor nöron=alt motor nöron=periferal motor nöron

Bu yazımızda kısaca üst ve alt motor nöronların bulunduğu yerleri , görevlerini ve lezyonlarında meydana gelen belirtileri ele alacağız. Öncelikle vücudumuzun komuta merkezi olan beyinden çıkan uyarılar üst motor nörona ulaşır. Üst motor nöronların somaları serebral kortekste ya da beyin sapının motor bölgesinde yer alır.(Genellikle serebral kortekste) Somadan çıkan aksonal uzantılar iki yolla hedef noktaya ulaşır. Ya kortikospinal ya da kortikobulbar yolla bilgiyi hedef hücreye iletir. Kortikospinal yolda üst motor nöron gövdesinden çıkan uyarılar aksonlar aracılığıyla alt motor nöronun somasına ulaşır ve buradan ilgili kas hücrelerine ulaşarak kasılma zamanının iletimi sağlanmış olur. Bu yolla periferdeki kasların , kol , bacak ve gövde iskelet kaslarının kontrolü sağlanırken; kortikobulbar yolda ise üst motor nöronun akson uzantıları kranial sinirlerden geçerek baş ve boyun çevresindeki kasların kontrolünü sağlar.

Yukarıda görüldüğü üzere beynin sağ yarım küresindeki üst motor nörondan çıkan sinyaller , beyin sapında çaprazlanarak omurilikteki alt motor nörona oradan da vücudun sol tarafındaki kasların hücrelerine iletilmiştir.

Omurilik üzerinde örneğin sol traktusta ortaya çıkan bir sorun vücudun sağ tarafındaki kasları etkilerken beyin sapındaki  ya da beynin sol tarafındaki lezyon vücudun sağ tarafındaki kaslar etkiler. Buradan da anlaşılacağı üzere beynin sol yarım küresi sağ taraftaki kasları , sağ yarım küresi de sol taraftaki kasları kontrol ediyor.

Üst motor nöronun çok önemli iki görevi var:

1. Alt motor nörona kas kasılma zamanının geldiğini bildiriyor.
2. Alt motor nörona durma zamanını iletiyor.

Esas görev burada kas kasılmasının durdurulması üzerine. Çünkü üst motor nöron burada doğrudan görev alıyor. Eğer üst motorda nöronda herhangi bir lezyon olursa alt motor nöronlar kaslara sürekli kasılma emri gönderir ve spastisite meydana gelir. Üst motor nöron hasarında görülen , alt motor nöron hasarında görülmeyen kilit özellik spastisitedir.

Motor ünite adını verdiğimiz kompleksin bir parçası olan alt motor nöronlar beyin sapında ya da omurilikte yer alırlar. Merkezi sinir sisteminden (MSS) periferik sinir sistemine (PSS) bilgi taşıyan efferent sinir hücreleridirler. Üst yollardan gelen bilgiyi iskelet kaslarına sinapslarla iletirler. Bu sinapslara sinir-kas kavşağı ya da nöromuskuler kavşak adı verilir.

Alt motor nöronların soma adı verilen hücre gövdeleri beyin sapı ya da omurilikte konumlanır. Akson uzantıları periferik sinirlerden geçerek iskelet kaslarına ulaşır. İskelet kaslarının istemli kasılıp gevşemeleri alt motor nöronların kontrolündedir. Alt motor nöronların faaliyetleri ise üst motor nöronlar tarafından kontrol edilir.

Alt motor nöron lezyonlarında meydana gelen aksonal iletimdeki kopukluk , miyelin kılıf adı verilen ve bulunduğu yere göre de farklı adlandırılan hücreler tarafından engellenir. Bu hücrelere MSS’ de oligodentrosit , PSS’ de schwann hücresi adı verilir. Bu hücreler sayesinde sinyal ,  ranvier boğumları arasında boğumdan boğuma zıplayarak akson terminaline ulaşır. Akson boyunca eylem potansiyelini yaymaya yardımcı olan Na iyon kanalları ranvier boğumlarında yer alır.

ÜST MOTOR NÖRON LEZYONU BELİRTİLERİ:

1. Hiperrefleksi : Kas gerilme refleksinin anormal biçimde artması
2. Klonus : Birbirine zıt hareket eden antagonist kasların ritmik kasılması
3. Hipertoni : Kas tonusunun anormal biçimde artması
4. Ekstansör Plantar Tepki (Babinski Belirtisi)

ALT MOTOR NÖRON LEZYONU BELİRTİLERİ:

1. Kas atrofisi : Kas kitlesinin küçülmesi
2. Kas seğirmesi (Fasikülasyon) : İstem dışı kas kıpırtıları
3. Hipotoni : Kas tonusunun azalması
4. Hiporefleksi : Kas gerilme refleksinin zayıflaması

Bu yazımızda motor nöronlar, üst motor nöron, alt motor nöron ve üst motor nöron lezyonu belirtileri, alt motor nöron lezyonu belirtileri hakkında bilgi vermeye çalıştık. Merak ettiklerinizi bize sorabilirsiniz.