Poliomyelit Hastalığı Nedir?

Poliomyelit, beyin sapı ve spinal kord ön boynuz hücrelerini tutan polio virüsünün neden olduğu bulaşıcı akut viral bir hastalıktır. Motor korteks, premotor kortikal alanlar, bulbus ve retikuler formasyon da bu virüsten etkilenebilir.

Poliomyelit hastalığı dünyanın her yerinde görülebilen özellikle sonbahar ve yaz aylarında sıklıkla 5 yaşın altında ki çocukları etkileyenbir  rahatsızlıktır. Gelişmekte olan ülkelerde hastalığa yakalanma oranı daha fazladır. Gelişmiş ülkelerde özellikle paralitik tipte poliomyelit daha sık görülür.

Polio virüsü antibiyotik ve bazı kimyasal maddelere karşı dayanıklıdır ayrıca formalin, klor ve UV’e karşı da duyarlıdır. Son zamanlarda iyi aşılama sonucunda artık poliyomyelit vakasına az rastlanmaktadır. Türkiye de en son poliomyelit hastalığı 1998’de görülmüştür. Fakat bu tarihlerden önce virüsün neden olduğu felç durumlarından ülkemizde bir çok poliomyelit hastası vardır.

Polio Virüsü Belirtileri

Polio virüsü kişilerde yüksek ateş, baş ağrısı ve sırt ağrısı ile kendini gösterip çok kısa bir zaman içerisinde sıklıkla ilk 3 gün içerisinde kasların felç olması ile sonuçlanmaktadır. Kas paralizileri yaygın olabileceği gibi lokal de  olabilmektedir.

Virüsün vücuda yayılması şu şekilde olmaktadır; Fekal-oral yol ile bulaşma söz konusudur. Virüs ağız yoluyla alındıktan sonra farenks ve intestinal sistemde çoğalır. Daha sonra bölgesel lenfoid dokulara yayılır ve viremiyi takiben nonspesifik hastalık tablosu oluşur. Enfeksiyonun 7. gününde polio virüsü lenf yoluyla kana geçer ve organlara yayılır. Virüs motor hücrelere kan yolu veya sinir uçları ile ulaşmaktadır. MSS’ye geçişten sonra aksonlar aracılığıyla yayılır.

Poliomyelit hastalığı bir çok hastalıkla benzer belirtiler gösterdiğinden bazı hastalıklarla karışabilmektedir. Ayırıcı tanı önemlidir. Poliomyelitisin en sık karıştırıldığı hastalıklar şunlardır;

• GBS (akut dönemde ençok karışma ihtimali olan)
• Periferik nöropatiler
• Spinal kord tümörleri
• Periferik sinir travmaları
• Familyal periyodik paralizi
• Diğer enterovirüslerle oluşan hastalıklar(ECHO, Coxsachie, kabakulak, herpes)
• Tüberküloz menenjit
• Difteri polinevriti
• Transvers miyelit

Poliomyelit komplikasyonları

Komplikasyonlar geç dönem ve erken dönem olarak ikiye ayırabiliriz.

Geç dönem;

• Paralizilere bağlı gelişen deformiteler: skolyoz, kalça fleksiyon ve add. kontraktürü, dizde genu valgum/varum/recurvatum, pes kavus/varus, atrofiye bağlı üst ekst.de gelişen kısalıklar ve omuz subluksasyonu
• Postpolio sendromu
• Bası yaraları
• Solunum paralizi

Erken dönem;

• Melena
• Gastrik dilatasyon
• Hipertansiyon
• Hiperkalsemi
• Nefrokalsinozis

Poliomyelit hastalığı klinik olarak 4 klinik formda veya virüsün yerleşimine göre ise 3 farklı formda incelenebilir.

Klinik olarak

Asemptomatik enfeksiyon( %90-95):
Kişi virüsle enfekte, klinik bulgu yok ve hastalığa karşı immünite kazanır.

Abortif form(minör hastalık)(%5):

Virüsün alınmasından birkaç gün sonra ortaya çıkar. Üst solunum yolu enfeksiyonu veya gastroenteriti taklit eder. Ateş, baş ağrısı, kusma, ishal, boğaz ağrısı gibi semptomlar ortaya çıkar.

Nonparalitik form(aseptik menenjit)(%1):
Abortif semptomların kaybolmasından 3-4 gün sonra ortaya çıkan baş ağrısı, boyun, bel ve ekstremite ağrısı, ateş, kusma, letarji, irritabilite, ense sertliği ve spinal rijidite görülür.

Paralitik form(%0.1):
Non-paralitik polio bulgularının artışını takiben, yüksek ateşin düşmesiyle ortaya çıkan; yaygın asimetrik flask
paralizi, DTR’lerde azalma, ekstremitelerde şiddetli ağrı ve hassasiyet, solunum kaslarında paraliziler, idrar retansiyonu görülür. Duyu kusuru yoktur.

Poliomyelit hastalığı virüsün beyinde yerleşimine göre 3 gruba ayrılabilir;

• Spinal Polio
• Bulbar Polio
• Ensefalitik Polio

Spinal Polio:

Alt motor nöronların hasarına ve nöronal kayıplara bağlı olarak ilgili kaslarda flask paralizi gelişir.
En sık görülen formdur. Alt ekstremitede rectus femoris ve tibialis anterior, üst ekstremitede deltoid tutulumu daha sıktır.

Bulbar Polio:

Retikuler formasyon ve beyin sapındaki kranial sinir çekirdeklerinin tutuluşuna bağlı olarak solunum güçlüğü, hiper/hipotansiyon, otonomik disfonksiyon, disfaji, disfoni görülür.

Ensefalitik Polio:

Nadir görülür. Nöbet, koma, DTR lerde artma ile beraber spastik paraliziler görülebilir.

Poliomyelit Tedavisi

Nonparalitik ve paralitik dönemlerde tedavi farklılıklar gösterir. Nonparalitik dönemde tamamen semptomatik tedavi uygulanır. Bu tiplerde hastanın mutlak yatak istirahati uygulanır.

Paralitik Polioda Tedavi

Paralitik polioda tedavi 3’e ayrılır:
1. Medikal Tedavi:
En az 2-3 hafta yatak istirahati verilir. Solunum paralizisi olanlarda solunum güçlüğünün giderilmesi için cihaz kullanılabilir. (3-4 saat ile veya devamlı negatif basınçlı cihaz)

2. Cerrahi Tedavi:
Poliomiyelitte cerrahi tedaviyi rehabilitasyonla birlikte düşünmek gereklidir. Gelişmiş deformiteler düzeltilmeye çalışılır.
A- Kemik ameliyatları(osteotomi, artrodez)
B- Yumuşak doku ameliyatları( tenotomi, tendon transplantasyonu, gergin ve kontrakte fasyaların açılması)

3. Rehabilitasyon:
Poliomiyelit rehabilitasyonu evrelerine göre farklılık gösterir.

1- Akut evrede rehabilitasyon:

• Hastaya aktif hareket yaptırılması kontrendikedir. Aktif hareketler kas atrofisi ve ağrıyı artırır. Deformiteleri önlemek için pozisyonlanmalıdır.
• Bu devrede hastanın karın ve sırt kasları sağlam değilse hasta kesinlikle oturtulmamalıdır.
• Kas spazmı ve ağrıyı gidermek için lokal sıcak ve analjezikler uygulanır.

2- Subakut evrede (ortalama 6-8 hafta)  rehabilitasyon:

• Öncelikle hastaya kas testi yapılarak potansiyel durumu belirlenir. Kas gücüne göre izometrik, pasif, aktif, asistif aktif veya rezistif egzersizlere başlanır.
• Hastalar ayağa kaldırılır ancak yürütülmezler. Bunun için önce tilt-table’a alınırlar.
• Bu devrede hiçbir şekilde elektriksel stimülasyon yapılmaz.
• Herhangi bir komplikasyon yoksa su içi egzersizlere
  başlanır

3- Kronik evrede (ortalama 2 hafta) rehabilitasyon:

• Hastalık başladıktan 6-8 hafta sonraki devredir.
• Özellikle asistif aktif ve rezistif egzersizlere ağırlık verilir.
• Hasta tilt-table’ı 90 derecede 15 dk tolere edebiliyorsa yürümeye geçilir.
• Yürümeye önce paralel barda başlanır.
• Hastanın ihtiyacına göre destekleyici cihazlar kullanılabilir.
• En erken zamanda cihazlama yapılmalı ve yürümeye geçilmelidir.
• Sıcak su havuzu varsa yürüme egzersizleri havuzda yapılır.
• Kronik devrenin sonuna doğru motor ve fonksiyonel durumun tespiti yapılmalıdır. Bu tespit hastada o anda var olan durumu korumak ve ileride daha fonksiyonel olmasını sağlamak için yapılacak rehabilitasyon programını belirlemede gereklidir.
• Kasın düzelme şansı varsa rehabilitasyon programı ile 18. ayda max gücüne ulaşır.

Poliomyelit Seyri

İlk bir hafta-10 gün içindeki düzelme prognoz açısından önemlidir. Paraliziler ilk 6 ay ile 1 yıl süresinde geri dönmezse ömür boyu kalıcı kabul edilir. Paraliziler oluştuktan 2-6 hafta sonra atrofiler oluşur. İnaktif nöronlardaki düzelme ve restorasyon 6. haftadan sonra başlar. Bu nedenle bu dönemde aktif hareketlerden kaçınma ve pozisyonlama oldukça önemlidir.

Poliomyelitten Korunma

En etkili korunma aşılamadır. Aşılar ülkemizde 2, 4, 6-18 inci aylarda ve 4-6 yaşta 4 doz olarak
verilir. İki tip poliomyelit aşısı vardır;

İnaktif aşı

• % 90 oranında etkindir
• IM uygulanır
• GIS koruması yeterli değildir

Canlı aşı

• Ağızdan verilir
• Nadir olarak aşıya bağlı hastalık oluşabilir

Bu yazımızda poliomyelit nedir, poliomyelit tedavisi, polio virüsü ve poliomyelit hastalığı hakkında detaylı bilgi vermeye çalıştık. Merak ettiklerinizi yorum olarak belirtebilirsiniz.