Proprioseptif Nöromusküler Fasilitasyon – Paternlere Giriş

Normal fonksiyonel hareket ekstremitelerdeki kütlesel hareket paternleri ve sinerjistik gövde kaslarının bileşiminden oluşur.Motor korteks bu hareket paternlerini üretir ve organize eder. Kişi bir kası ait olduğu hareket paterninden ayıramaz. Bu durum, kaslarımızı ayrı ayrı kasamayacağımız anlamına gelmez, fakat ayrı hareketlerimiz kütle paternlerine doğru yayılır. Bu sinerjistik kas kontraksiyonları PNF’teki kolaylaştırma paternleridir.

sporda diyagonal patern

Bazı kişiler PNF konsepti ile çalışabilmek için paternleri bilmenin ve kullanmanın şart olduğunu düşünürler. Aslında ihtiyacınız olan tek şey PNF felsefesi ve uygun tekniklerdir. Paternler zorunlu olmamakla beraber faydalı araçlardır. Sinerjistik ilişkideki paternlerle çalışmak problemleri indirekt olarak tedavi edebilmeyi sağlar. Ayrıca germe refleksi bir kasa tek olarak uygulanmasına kıyasla bütün bir paterne uygulandığında daha etkilidir.

PNF paternleri her üç düzlemdeki hareketlerin kombinasyonundan oluşur:

1- Sagital düzlemde: Fleksiyon ve ekstansiyon
2- Koronal ya da frontal düzlemde: Ekstremitelerin adbuksiyon ve adduksiyonu ya da omurganın lateral fleksiyonu
3- Transvers düzlemde: Rotasyon

• Böylece spiral ve diyagonal hareket oluşmaktadır.
• Germe ve direnç paternlerin etkisini destekler, bu durum kas aktivitesinde artış olarak görülür.
• Kas aktivitesinde artış bir patern halinde ve bir paternden ilişkili hareket paternlerine hem distal hem de proksimale doğru yayılır.
• Tedavide sinerjistik kas kombinasyolarından yayılım istenen kaslardaki kuvveti ve fonksiyonelliği arttırmak amacıyla kullanılır.

paternler spiral ve diyagonaldir

• Bir paternde dirence karşı egzersiz yaparken sinerji içinde kasılabilen tüm kaslar kasılır.
• Etkili bir direnç için paternin rotasyonel bileşeni çok önemlidir.
• Rotasyona doğru direnç uygulamak bütün paterni güçlendirir.
• Rotasyona fazla direnç uygulamak hareketin ortaya çıkmasını önleyebilir ve stabilizasyon kontraksiyonunu bozabilir.
• Omuzun fleksiyon – adduksiyon – eksternal rotasyonunda olduğu gibi proksimal eklemde ortaya çıkan hareketler paternler olarak adlandırılır.
• İki antagonistik patern bir diyagonali oluşturur. Örneğin bir üst ekstremite diyagonali, omuz fleksiyon – adduksiyon – eksternal rotasyonu ile antagonistik patern olan ekstansiyon – abduksiyon – internal rotasyonu içerir.
• Ekstremitenin proksimal ve distal eklemleri paternde birbiriyle bağlantılıdır. Ortadaki eklem ise fleksiyon, ekstansiyon ya da pozisyonunu koruması açısından serbesttir. Örneğin parmak fleksiyonu, el bileğinin radiyal fleksiyonu ve önkol supinasyonu; omuz fleksiyon – adduksiyon – eksternal rotasyon paterninin parçasıdır. Ancak dirsek fleksiyona, ekstansiyona gelebilir ya da herhangi bir pozisyonda kalabilir.
• Gövde ve ekstremiteler sinerjileri oluşturmak için beraber çalışırlar. Örneğin omuz fleksiyon – adduksiyon – eksternal rotasyon ve skapulanın anterior elevasyonu tam bir hareketi oluşturmak için gövde ekstansiyonu ve karşı tarafa rotasyonu ile birleşirler.
• Eğer sinerjistik kas kombinasyonlarını bilirseniz paternlerle çalışabilirsiniz. Eğer paterni bilirseniz sinerjistik kasları da bilirsiniz. Bir ekstremite tam olarak uzamış pozisyondayken gövde kasları da gerim altındadır. Terapist hem ekstremite hem de gövde kaslarındaki gerimi hissetmelidir.
• Paternin çizgisi (İng: groove), ekstremite hareket ederken elin ya da ayağın (distal bileşenin) izlediği çizgidir.
• Baş ve boyun için çizgi burun, çene ve başın tepesinden geçen düzlem tarafından çizilir.
• Üst gövde için çizgi omuz tepesi, alt gövde için kalça kemiği tarafından çizilir.
• Gövde ve ekstremiteler beraber çalıştıklarından çizgileri çakışır ya da paraleldir. Terapistin gövdesi ilişkili çizgi ile aynı hatta ya da paralel olmalıdır.

Bütün patern boyunca eş merkezli olarak hareket etmek için:

• Ekstremite “uzatılmış aralıkta” pozisyonlanmalıdır. Bütün ilişkili kaslar (agonistler) uzatılmalıdır. Ağrı ya da eklem üzerinde stres olmamalıdır. Gövde dönmemeli ya da yuvarlanmamalıdır.
• Ekstremite “kısaltılmış aralığa” doğru hareket etmelidir.
• Kasların (agonistlerin) kontraksiyonunun sonuç noktasına ulaşılmalıdır. Antagonistik kas grupları uzatılmalıdır. Ağrı ya da eklem üzerinde stres olmamalıdır. Gövde dönmemeli ya da yuvarlanmamalıdır.

Bir ekstremite paterninde normal zamanlama:

• Distal kısım (el ve el bileği ya da ayak ve ayak bileği) ilk olarak tam açıklıkta hareketini gerçekleştirmeli ve pozisyonunu korumalıdır.
• Diğer bileşenler yumuşakça beraber hareket etmeli ve böylece hareketlerini neredeyse eş zamanlı tamamlamalıdır.
• Rotasyon hareketin tamamlayıcı bir parçasıdır ve hareketin başından sonuna direnç uygulanmalıdır.

Paterni birkaç yolla çeşitlendirebiliriz:

• Fonksiyon için ekstremitedeki orta eklemin aktivitesini değiştirerek. Örnek: İlk önce omuz fleksiyon – abduksiyon – eksternal rotasyon paterni dirsek ekstansiyondan fleksiyona getirilerek uygulanır. Bir sonraki sefer aynı patern dirsek fleksiyondan ekstansiyona getirilerek uygulanır, böylece hastanın eli yüksekteki cisimlere ulaşabilir.
• Ekstremite paterninde orta eklemin aktivitesini iki eklemli kaslar üzerindeki etkisinden dolayı değiştirerek. Örnek: Kalça fleksiyon – adduksiyon – eksternal rotasyon paterni ilk önce diz ekstansiyondan fleksiyona getirilerek yapılır. Bu kombinasyonda hamstring kasları etkili bir şekildekısaltılır. Bir sonraki sefer aynı patern diz düz kalarak yapılır. Bu kombinasyon hamstring kaslarını gerer.
• Yerçekiminin etkisini değiştirmek için hastanın pozisyonunu değiştirerek. Örnek: Kalça ekstansiyon – abduksiyon – internal rotasyon paterni yan yatar pozisyonda yapılır. Böylece abduktor kaslar yerçekimine karşı iş yapar.
• Hastanın pozisyonunu daha fonksiyonel bir pozisyonla değiştirerek. Örnek: Üst ekstremite paternleri oturma pozisyonunda çalışılabilir ve yemek ya da saç bıkımı gibi fonksiyonel aktivitelerle ilişkilendirilebilir.
• Hastanın pozisyonunu görsel ipuçlarını kullanabilmesi için değiştirerek. Örnek: Hastayı yarı oturur pozisyona alarak egzersiz sırasında ayağını ve ayak bileğini görmesi sağlanabilir.

Paternleri çeşitli şekillerde kombine edebiliriz. Ekstremiteler bağımsız olarak hareket ettiğinde tedavinin vurgusu kollar ya da bacaklar üzerindedir. Kollar bir el diğerini kavrayarak ya da bacaklar birbirine dokunarak ve beraber hareket ederek katıldığında vurgu gövdedir.

Paternlerin en büyük fonksiyonel etkiyi ortaya çıkarabilmek için nasıl kombine edileceğini seçmek değerlendirme ve tedavi planının bir parçasıdır.

Patern kombinasyonları ekstremite hareketlerinin birbirine göre konumuna göre isimlendirilir.

• Unilateral: Bir kol ya da bacak.
  
• Bilateral: Her iki kol, her iki bacak ya da kol ve bacakların kombinasyonu:
  
• Simetrik: Ekstremiteler aynı paternde hareket eder (ör: her iki kol fleksiyon – abduksiyon hareketini yapar).
  
• Asimetrik: Ekstremiteler karşıt paternlerde hareket eder (ör: sağ ekstremite fleksiyon – abduksiyonda hareket ederken sol ekstremite fleksiyon – adduksiyonda hareket eder).
  
• Simetrik resiprokal: Ekstremiteler aynı diyagonalde ancak karşıt yönlerde hareket eder (ör: sağ ekstremite fleksiyon -abduksiyonda hareket ederken sol ekstremite ekstansiyon – adduksiyonda hareket eder).
  
• Asimetrik resiprokal: Ekstremiteler karşıt diyagonel ve yönlerde hareket eder (ör: sağ ekstremite fleksiyon – abduksiyonda hareket ederken sol ekstremite ekstansiyon abduksiyonda hareket eder).

bilateral paternler: a) simetrik: her iki kol fleksiyon – abduksiyonda. b) asimetrik: sağ kol fleksiyon – abduksiyon, sol kol fleksiyon – adduksiyonda. c) smetrik resiprokal: sağ kol fleksiyon – abduksiyon ve sol kol ekstansiyon – adduksiyonda. d) asimetrik resiprokal: sağ kol fleksiyon – abduksiyon ve sol kol ekstansiyon – abduksiyonda.