YÜRÜYÜŞ MEKANİZMASI

YÜRÜYÜŞ MEKANİZMASI

9 Mart 2019 6 Yazar: BURÇİN SALİHOĞLU

Bu yazımızda yürüyüş mekanizması hakkında detaylı bilgi vermeye çalıştık. Sırasıyla yürüyüş mekanizması, yürüyüş fazları, yürüme sırasında olan, duruş, salınım, parmak kalkışı, akselerasyon, deselerasyon, itme fazı, taban teması bu yazımızda.

Yürüme mekanizmasında çalışan anatomik yapıları bilmek patolojiler karşısında çözümü kolaylaştıracaktır.

Yürüyüş, gravite merkezinin sagital düzlemde öne doğru yer değiştirmesi ile birlikte gövdenin ve
ekstremitelerin ritmik alternatif hareketleri olarak tanımlanmaktadır

 Yürüme siklusu, fazları ve destek noktalarına göre iki farklı şekilde evrelendirilir. Yürümenin duruş (stance) ve salınım (swing) olmak üzere iki fazı vardır. Destek noktaları göz önüne alındığında ise yürüme siklusu tek destek (single support) ve çift destek (double support) olmak üzere iki evreye ayrılır. Tek destekte sadece tek ayak, çift destekte ise her iki ayak zemin ile temas eder. Hızın artması ile çift destek evresinin
oranı azalır, tek destek evresinin oranı ise artar. Hızın daha da artması ile çift destek evresi tamamen ortadan kalkar ve “koşma” olarak tanımlanan hareket siklusu oluşur.

 

YÜRÜME BİYOMEKANİĞİ

1) Duruş Fazı (Stance Phase): tüm yürüme döngüsünün %60 ını oluşturur ve 5 alt birime ayrılabilir. Kapalı kinetik zincir şeklindedir.

  • Topuk vuruşu (heel strike)
  • Taban teması  (Foot Flat) 
  • Orta Duruş  (mid Stance)
  • İtme fazı  (push off)
  • Parmak kalkışı  (toe off)

 

 

2) Salınım Fazı (Swing Phase): tüm yürüme döngüsünün %40’ını oluşturur. Açık kinetik zincir şeklindedir.

    • Akselerasyon  (hızlanma)
    • Midswing  (orta salınım)
    • Deselerasyon (yavaşlama)

 

 

 

 

1) DURUŞ FAZI

Yürüme siklusunun %60 ı’dır

TOPUK VURUŞU

Topuk yere değişi ile başlar. Sallanma fazı sonunda yere ilk temas halidir.

  • Kalça 25-30 derece fleksiyon
  • Diz tam ekstansiyon
  • Ayak bileği nötral
  • Ayak subtalar eklem supinasyon

Tibialis anterior sallanma fazı başında konsentrik DF oluştururken sallanma fazı 2. yarısından itibaren PF doğru zorlayan yer çekimine karşı eksentrik cevap verir. Ayak yere değdiği anda subtalar eklem supinasyon Ayak inversiyondadır. Sallanma fazında akselerasyon kazanan tibia, Gastrocnemius ve Hamstring eksentrik kontraksiyon ile yavaşlatılır. Ve diz eklemi temas anında tam ekstansiyona yakın pozisyondadır. Kalça eklemi temas anında 30 derece fleksiyondadır. Sol kol ve dirsek fleksiyona doğru akselerasyonunu tamamlamış. Sağ omuz retrakte ve geride , sağ kol ekstansiyonunu tamamlamış, sağ pelvis ve omuz medial rotasyon yapar ve sola göre daha öndedir.

TABAN TEMASI

İyi bir orta duruş ve itme fazı için önemli

  • Kalça extansiyona gelir.
  • Diz 20 derece fleksiyonda
  • Ayak bileği 10-15 derece plantar fleksiyonda

Sallanma fazı 2. yarısından itibaren eksentrik kasılan tibialis anterior ayağı kontrollü bir şekilde Plantar Fleksiyona bırakılarak sessiz taban teması oluşturur. Tibia öne doğru hareketine devam ederken internal rotasyona pozisyonlanır ve subtalar eklemde pronasyona sebep olur.Yer reaksiyon kuvveti yavaşça diz ekleminin arkasına kayar diz ekleminde fleksiyon momenti açığa çıkartır; bu moment quadriceps eksentrik kontraksiyonu ile kontrol altına alınır ve yavaşlatılır. Kalçada fleksiyon momenti bu fazda Gluteus max., Hamstring konsentrik ateşlenmesi ile tersine döner.Kalçada ekstansiyon hareketi parmak kalkışına kadar devam eder. Kollar ve omuzlar maksimum pozisyondan dönmeye çalışırlar.

ORTA DURUŞ

Gövde öne doğru hareket etmeye başlar. Ayak yerle tam temastadır.

  • Kalça extansiyonda
  • Diz ekstansiyonda
  • Ayak bileği dorsi fleksiyonda

Yer reaksiyon kuvveti ayak bileği önüne kayar ayağı Dorsi Fleksiyona zorlar ancak Gastrosoleus Plantar Fleksiyon yönünde konsentrik kuvvet oluşturur ve itme fazı için ayağı pozisyonlar. Diz eklemi arkasından yer reaksiyon kuvveti geçer ve fleksör momenti ortaya çıkartır. Orta duruş fazı sonuna doğru Quadriceps konsentrik çalışmaya başlar. 15-20 derece fleksiyonu tam ekstansiyon yönüne çevirir. Kalça eklemi kuvvetli ekstansiyona devam eder.Gövde en yüksek noktaya ulaşır ve potansiyel enerji depolanır.

İTME FAZI

Bacak yerden kesilir.

  • Kalça 10 derece extansiyonda
  • Diz fleksiyona gelir
  • Ayak bileği plantar fleksiyonda

Tibia eksternal rotasyon nedeni ile subtalar eklem supinasyona döner. Midtarsal eklem eksenleri kilitlenir ayak mobil adaptif fazdan rijit kaldıraç fazına geçer. Peroneus longus konsentrik etki ile 1.metatars pronosyona gelir ve baş parmak Plantar Fleksiyona zorlanır(normalde 20 derece olan 1.MTP eklem 70 derece kadar PF yapmasına izin verilir.). Gastrosoleus konsentrik etki ile ayak bileği PF’a alınır. Diz eklemi tam ekstansiyondan sallanma fazını başlatması için fleksiyon pozisyonuna doğru geçmeye başlar. Yer reaksiyon kuvveti diz ekleminin arkasına geçer böylece Quadriceps eksentrik kontraksiyonu ile kontrollü yapılması sağlar. Kalça maksimum ekstansiyonda pozisyonlanır. Adduktor longus konsentrik ateşlenmesi başlar ve gerilen kapsülün ön bağlarındaki potansiyel enerji serbestleşir kalçada fleksiyon hareketi başlatılır. Gövde ve kollar ilk temas  halindeki pozisyona geri dönmeye başlarlar ancak bu moment ters yöndedir.

PARMAK KALKIŞ FAZI

Karşı ekstremite yere değmeğe başlar. Çift destek peryoduna geçilir. Parmak kalkışı ile salınım evresi başlar

  • Kalça ekstansiyonu artar
  • Diz fleksiyonu artar
  • Ayak bileği Plantar Fleksiyonu artar.

Kalçada İliopsoas, Rektus femoris, Addüktörler, ayak bileğinde Triseps kasları çalışır, dizde fleksiyon pasif olarak gerçekleşir. Rektus femoris kası diz ekstansiyonunu kısıtlar.

2) SALLANMA FAZI

AKSELERASYON FAZI 

Havadaki ekstremite öne doğru ilerletilir. Havadaki ayak yerdeki ayağın hizasına geldiğinde biter.

  • Kalça ve diz fleksiyonu artar
  • Ayak bileği Dorsi Fleksiyon oluşur.

Amaç havadaki bacağı hızla öne ilerletmektir. Kalça fleksörleri ve ayakbileği Dorsifleksörleri çalışırlar, diz fleksiyonu pasif olarak oluşur.

MID-SWING FAZI 

Ayak orta hat itibarı ile yere değmeden öne doğru ilerler.

  • Kalça ve diz fleksiyonu artar
  • Ayak bileği Dorsi Fleksiyonu artar

Amaç ayağın yere değmeden aktarılmasıdır. Kalça ve diz fleksiyonu pasif olarak yapılırken, ayak bileği Dorsifleksörleri kasılmaya devam ederler.

DESELERASYON FAZI 

Salınım fazı sonu.Topuk yere değmeden önce ilerleme sırasında bacağın kontrollü iç yavaşlatma durumu

  • Kalça fleksiyonda
  • Diz extansiyonda
  • Ayak bileği nötral pozisyonda

Amaç ayağın yere basmaya hazırlanmasıdır. Dizin tam ekstansiyonu ile adım uzunluğu artar. Hamstringler eksantrik kasılarak kalçada fleksiyon ve dizdeki ekstansiyonu kısıtlar, ayak bileği Dorsifleksörleri de kasılmayı sürdürürler

♦Topuk vuruşundan orta duruş fazına doğru gidildikçe diz fleksiyona ve ayak bileği Plantar Fleksiyona gider. Şok emiliminin erken döneminde kalça ve diz ekstansörleri, ayak Dorsi Fleksörleri ana katılımcılardır.

♦Taban temasından orta duruşa doğru gidildikçe diz ekstansiyona gelir. Gluteus maximus, Gluteus medius, Quadriceps femoris ve Soleus kasları kalça ve diz extansiyonu ile ayak bileği Plantar Fleksiyonunu sağlar.

♦Orta duruş fazından itme fazına geçilirken diz fleksiyona ve ayak bileği Plantar Fleksiyona alınır. Bu dönemde İliopsoas, Gastrocnemius, Sartorius ve Gracilis en çok çalışan kas gruplarıdır.

Bu yazıda yürüyüş mekanizması, yürüyüş fazları, yürüme sırasında olan, duruş, salınım, parmak kalkışı, akselerasyon, deselerasyon, itme fazı, taban temasından bahsettik.