Zorunlu Kullanım Hareket Tedavisi
24 Ocak 2018Zorunlu kullanım hareket tedavisi sıklıkla felç ve serebral palsi hastalarında kullanılan üzerine halen çalışmalar yapılmakta olan güncel bir nörolojik tedavi yöntemidir.
Zorunlu kullanım tedavisi fizyoterapistler ve nörologlar tarafından hastaların tedavilerinde etkili olacağı düşünüldüğü durumlarda hastalara önerilir.
Bu yazımızda şu konu başlıklarından bahsedeceğiz;
- Zorunlu Kullanım Hareket Tedavisi Nedir
- Zorunlu Kullanım Hareket Tedavisi Tarihsel Gelişimi
- Zorunlu Kullanım Tedavisi Etki Mekanizması
- Zorunlu Kullanım Tedavisi Uygulamak Kolay Mı
- Zorunlu Kullanım Hareket Tedavisinde Kullanılan Kısıtlama Yöntemleri
- Zorunlu Kullanım Hareket Tedavisi Uygulandığı Yer
- Zorunlu Kullanım Hareket Tedavisi Kısıtlama Süresi
- Zorunlu Kullanım Hareket Tedavisinin Faydaları
- Zorunlu Kullanım Tedavisi Nasıl Uygulanır
- Zorunlu Kullanım Hareket Tedavisi Olumsuz Etkileri
- Zorunlu Kullanım Hareket Tedavisini Etkileyebilecek Faktörler
- Serebral Palsi Hastalarında Zorunlu Kullanım Hareket Terapisi
- Brakial Pleksus Hastalarında Zorunlu Kullanım Hareket Terapisi
- Zorunlu Kullanım Hareket Tedavisinde Dikkat Edilmesi Gerekenler
Zorunlu Kullanım Hareket Tedavisi Nedir?
Zorunlu kullanım hareket tedavisi geçirdiği rahatsızlıklar sonucunda vücudunun belirli bir bölümünü kullanamayan (genellikle sağ ve sol tarafından bir tarafı) kişilerin sağlam vücut tarafları engellenerek fonksiyon kaybı olan vücut kısımlarının kullanılmasının teşvik edildiği bir tedavi yöntemidir.
Bu terapi yöntemi sıklıkla üst ekstremite yani kol-dirsek-el-parmaklar bölgesinde ki zayıflıkların tedavi edilmesi için kullanılır.
Zorunlu Kullanım Hareket Tedavisinin Tarihsel Gelişimi
Bu tedavi yöntemi fikir olarak ilk olarak 1963-1981 yılları arasında Knobb ve Taub adlı iki araştırmacı tarafından ortaya atılmıştır. Daha sonra 1981 yılında Wolf isimli bir araştırmacı tarafından ilk defa felç geçiren hastanın üst ekstremitesine uygulanmıştır.
Ardından fikri ortaya atan Knobb ve Taub tarafından 1994 yılında 250 kadar felçli hastaya uygulanmıştır.
1994 yılından 3 yıl sonra ise 1997 yılında ilk defa zorunlu hareket tedavisi serebral palsili hastalara uygulanmıştır.
Zorunlu Kullanım Tedavisi Etki Mekanizması
Zorunlu kullanım tedavisinin etki mekanizmasının mantıksal kökeni Jean-Baptiste Lamarck’ın Zürafalar üzerine üretmiş olduğu fikre dayanmaktadır. Lamarck zürafaların boyunlarının diğer tüm hayvalardan daha uzun olmasını “Kullanılan organlar gelişir kullanılmayanlar körelir.” şeklinde açıklamıştır.
İşte zorunlu kullanım tedavisinin etki mekanizması da buna dayanmaktır.
Nörolojik rahatsızlıklardan dolayı hastalar fonksiyonu bozulmuş olan ekstremitelerini kullanmak için olağandan fazla enerji harcar ve zamanla bu ekstremitesini kullanmamaya başlar. Bu durumda da yukarıda ki teorinin tersi devreye girer. “Yani kullanılmayan işlev zayıflar.”
Hastaların fonksiyonel olarak aktif olmaması da hastanın kortikal temsil alanını küçültmektedir. Zorunlu kullanım tedavisinin etki mekanizması bu kortikal alan ve gelişmeyen nörol yollar üzerinedir.
Yoğun olarak kullanımın hastalara sağlayacağı duyusal girdilerle kortikal alan ve nörol yollar geliştirilerek kortikal plastisite ve adaptif reorganizasyon başlatılmaya çalışılır.
Zorunlu Kullanım Hareket Tedavisini Uygulamak Kolay Mı
Mantık olarak düşünüldüğü zaman bu terapinin kolay olduğu düşünülebilir fakat öyle değildir. Hastalar bu tedavi yönteminde zorlandığı için sıklıkla sonlandırılmasını isterler.
Zorunlu Kullanım Hareket Tedavisinde Kullanılan Kısıtlama Yöntemleri
Kısıtlama yöntemlerinde amaç sağlam tarafı hareketsiz bırakmaktır. Bu tedavi yöntemi sıklıkla kollarda kullanıldığı için yöntemlerde kol hareketini kısıtlamaya yöneliktir.
Hastanın sağlam kollarını hareketsiz bırakmak için eksremitenin vücuda bağlanması, uzun kollu kıyafet giydirilmesi, omuz askısı, alçılama, ortezler ve parmaksız eldivenler kullanılabilir.
Zorunlu Kullanım Hareket Tedavisi Uygulandığı Yer
Terapi hastaların gönlük yaşamı içerisinde; okul, iş ve evde kullanılabilir. Ev dışında yapılan aktiviteler daha çeşitli olacağı için gelişim daha hızlı olabilir fakat okul ve iş hayatında aktiviteleri kısıtlamak kişilerin hayatlarını olumsuz etkileyebilir. Uygulamanın nerede yapılacağına en doğru kararı kişinin kendisi ve fizyoterapisti verecektir.
Zorunlu Kullanım Hareket Tedavisi Kısıtlama Süresi
Bu da yine hasta ve fizyoterapistin karar vereceği bir durumdur. Kısıtlamayı hastaların günde en az 4 saat uygulaması istenir fakat bunun üst sınırı yoktur. Yani hastalar isterlerse 24 saat uygulayabilirler.
Yine kısıtlama terapisinin uygulanacağı gün sayısı hastanın ihtiyaçları doğrultusunda fizyoterapistin vereceği kara ile şekillenir. Fakat uygulamada en az 10 gün en fazla 60 gün zorunlu hareket kısıtlama terapisi uygulanır.
Zorunlu Kullanım Hareket Tedavisinin Faydaları
Zorunlu kullanım terapisi ile hastaların sağladığı faydaları şu şekilde sıralayabiliriz.
- Hastanın fonksiyonel hareket kapasitesi artar
- Yaşam kalitesi artar
- Beyin organizasyonu gelişir
- Denge ve hareket kabiliyetinde artma olur
- Konuşma olumlu olarak etkilenir
- Afazide azalma olur
- Fantom ağrısında azalma olur
Zorunlu Kullanım Tedavisi Nasıl Uygulanır
Zorunlu kullanım tedavisi hastanın sağlam tarafının günde minimum 4 saat süreyle kısıtlanarak felçli ve etkilenmiş vücut tarafının kullanmasına yönelik aktiviteler tekrarlı olarak uygulanır.
Hastaya yaptırılacak aktiviteler karmaşık ve belirli zorlukta olarak seçilir. Tedavi sırasında çeşitli materyaller kullanarak aktiviteler çeşitlendirilebilir. Çocuk hastalar için sevdiği oyuncaklar kısıtlama terapisinde tedavi materyali olarak kullanılır.
Hastaların yapması gereken aktiviteler fizyoterapistler tarafından hastalara öğretilir ve aile gözetiminde hastaların yapması istenir. Hastalar için yapması gereken genel bir aktivite protokolü yoktur aktiviteler hastaların fonksiyonel yetersizliğine göre özel olarak fizyoterapist tarafından belirlenir.
Zorunlu Kullanım Hareket Tedavisi Olumsuz Etkileri
Zorunlu kullanım terapisinin olumsuz etkileri genellikle kısıtlanan sağlam taraf ile ilgilidir. Zorunlu kullanım terapisi ile görülebilecek olumsuzlar şunlardır;
- Sağlam tarafın uzun süreli kısıtlanmaların sonrasında sağlam tarafta fonksiyon kaybı
- Sağlam tarafta eklem hareket açıklığından azalma
- Sağlam tarata deri problemleri
- Hastaların kısıtlanma sonrasında fonksiyonel becerileri azalacağı için hayal kırıklığı ve özgüven kaybı yaşayabilirler.
Zorunlu Kullanım Hareket Tedavisini Etkileyebilecek Faktörler
Bir çok durum zorunlu kullanım hareket terapisini etkileyebilir. Bunları kısaca şöyle sıralayabiliriz;
- Hastanın yaşı,
- Hastanın tanısı,
- Hastanın mental durumu,
- Hastanın duyusal ve motor hasarı
- Hastanın asıl rahatsızlığına ek diğer sorunlarının varlığı,
- Hastanın bimanuel hareketlerdeki simetri,
- Hastanın vücudunda ki lezyonun yeri,
- Hastanın hasar olan tarafının dominant yani günlük hayatta kullandığı tarafının olup olmadığı
Yukarıda saymış olduğumuz durumlar zorunlu kullanım hareket terapisini etkileyebilecek faktörlerdendir.
Serebral Palsi Hastalarında Zorunlu Kullanım Hareket Terapisi
Serebral paslide zorunlu hareket terapisi son yıllarda uzmanlar tarafından uygulanan tedavi yöntemlerinden birisidir. Özellikle uygulama yapılacak kişilerin çocuk olmasının hem avantajı hemde dezavantajı vardır. Serebral palsili hastalara uygulanacak olan zorunlu hareket terapisinin süresi uygulama yeri ve nasıl uygulanacağı bir fizyoterapist tarafından belirlenmelidir.
Özellikle tedavi içerisine çocuğun sevdiği oyuncaklarının kullanılması serebral palsili hastalarında zorunlu hareket tedavisini olumlu olarak etkilemektedir.
Günlük rehabilitasyon programlarından sıkılan serebral palsili çocuklar ve aileler için zorunlu kullanım terapisi alternatif ve etkili bir tedavi olarak kullanılabilir.
Brakial Pleksus Hastalarında Zorunlu Kullanım Hareket Terapisi
Serebral palsili hastalarda olduğu gibi brakial pleksus hastalarında da zorunlu kullanım hareket tedavisi oldukça etkilidir. Özellikle etkilenin kol bölgesinde olduğu için el-dirsek ve kol becerilerini gün içerisinde zorlayıcı olarak kullanmak brakial pleksus hastalarının gelişimini olumlu olarak etkilemektedir.
Hatta brakial pleksus hastaları için şunu söyleyebilir. Brakila pleksus hastaları zorunlu hareket tedavisinden en .ok faydayı görecek hastalık gruplarıdır.
Brakial pleksus hastalarında da uygulama serebral palsili çocuklarda olduğu gibi bir fizyoterapist tarafından modifiye edilmelidir.
Zorunlu Kullanım Hareket Tedavisinde Dikkat Edilmesi Gerekenler
Tüm tedavi yöntemlerinde olduğu gibi bu zorunlu hareket terapisinde de dikkat edilmesi gereken noktalar vardır. Bunları kısaca sıralayacak olursak;
- Uygulama sırasında oluşabilecek komplikasyonlar
- Kişinin günlük hayatının çok fazla etkilenmemesi
- Hastaların sıkılmaması
- Özgüven kaybına uğramaması
- Sağlam ekstremite de deri ve hareket kısıtlılığı olmaması
Yukarıda saydığımız unsurlara dikkat edildiği zaman bu tedavi kişide herhangi bir olumsuz durum oluşturmayacaktır.
Bu yazımızda zorunlu kullanım hareket tedavisi konusunu tüm detayları ile anlatmaya çalıştık. Merak ettiklerinizi yorum olarak bizlere yazabilirsiniz.