Çene Eklemi (Articulatio Temporomandibularis)

Art. temporomandibularis (ATM), kayma (Translasyon) ve bir miktar rotasyon(dönme) harekertlerine izin veren, ayrıca tipik bir menteşe ekleminde olduğu gibi fleksiyon(elevasyon) ve ekstansiyon(deprasyon) yapan modifiye menteşe tipi sinovyal bir eklemdir. Bu ekleme katılan artüküler yüzeyler, yukarıda fossa mandibularis ile os temporale’nin tuberculum articulare’si ve aşağıda caput mandibula’dır. Art. temporamandibularisin gevşek olan temporal kemik üzerindeki eklem kapsülünün kenarlarına  ve collum mandibulanın çevresine tutunur. Her iki kemik eklem yüzeyi aralarında bulunan bir fibrokartilaginöz disk yani, discus articularis, ile iki farklı kompartmana ayrılır. Discus articularis, fibröz kapsülün iç yüzüne yapışıktır ve böylece superior ve inferior sinoviyal membranlarla çevrelenmiş olan superior ve inderior eklem boşlukları ya da kompartmanları oluşur.

cene-eklemi-lateralden-gorunus

Kayıcı hareketler olan protruzyon ve retrüzyon temporal kemik ile disk arasında (superior kompartman): menteşe hareketleri olan depresyon ve elevasyon ile rotasyon hareketleri inferior kompartmanda gerçekleşir.  Eklem kapsülünün bir bölümü kalınlaşarak intrensek lig. laterale’yi (temporomandibular ligament) oluşurur. Bu bağ temporamandibular eklemi yandan kuvvetlendirir ve postglenoid tuberkül ile birlikte, eklemin arkaya dislokasyonunu engeller.

İki ekstrensek ligament ve bir lateral ligament mandibulayı kafatasına bağlar. Aslında gl.parotidea‘nın fibröz kapsülünün bir kalınlaşması olan lig. stylomandibulare, proc. styloideus’un, angulus mandibukara’ye uzanır ve keleme belirgin bir kuvvet sağlamaz. Lig. sphenomandibulare spina ossis sphenoidalis’ten lingula mandibulalaya uazanır. Her ne kadar çiğneme kaslarının tonusu mandibulanın apırlığını taşısada lg. sphenomandibulare mandibulanın temel pasif destekleyicisidir. Bununla birlikte ligament, mandibula için bir “hareketli menteşe” gibi davranarak temporamandibular eklemin hareketlerinde hem bir dayanak noktası, hem de mandibula hareketlerinin kontrol edici bir görev üstlenir.

Çene ekleminde ağız kapalı ve istirahat konumundayken her 2 caput mandibula fossa mandibularis içinde retrakte pozisyondadır ve çene retraktör kasların tonusu ve mandibulanın elevatörleri sayesinde yukarıda durur. Yatarak uyuma veya oturma pozisyonunda (baş yukarıda) eğer kişi derin uykuya geçerse, tonik kasılma gevşer ve yer çekiminin etkisi ile mandibula deprese olur (ağız aşağıya doğru açılır).

Mandibula depresyanonunu daha fazla sağlayabilmek için yani alt ve üst dişlerinin birbirinden ayırarak ağzı daha geniş açabilmek için caput mandibulae ve eklem diski, caput mandibulae temporal kemikteki eklem tümseğinin altına gelene kadar eklem yüzeyinde öne doğru hareket etmelidirler (protrüzyon). Çoğu kez caput mandibulae ve eklem diski temporal kemikteki eklem tümseği altına doğru kayarak mandibulae depresyonunu (ağzın açılması) sağlarlar, ağzın tam açılması ancak caput mandibulae’ler ve eklem diskinin öne doğru kayma hareketi tek taraflıgerçekleşirse karşı tarafın caput mandibulaesi eklem diskinin alt yüzeyinde geriye doğru kayarak dönme hareketi yapar.  Bu da dişler arasında basit tek taraflı çiğneme ve küçük çapta sıkıştırma hareketlerine izin verir. Mandibulanın öne çıkarılması (protruzyon) ve geriye çekilmesi (retrüzyon) sırasında her iki taraf caput mandibulae ve eklem diski temporal kemikteki eklem yüzeyi üzerinde birlikte hareket ederek öne ve arkaya kayarlar.

cene-eklemi-hareketleri