Kemik Doku ve Kemik Çeşitleri

Kemik, vücudu oluşturan dokular içerisinden en sert olan dokudur. Kemikler, vücuda şekil verir ve dik tutarlar.

Kemik Doku Nedir?

Kemik doku; %60’ı inorganik (kalsiyum fosfat, kalsiyum karbonat ve magnezyum fostat vb.), %40’ı ise organik maddelerden (kollajen lifler ve kemik iliği) oluşmaktadır. Kemiğin inorganik maddelerin oluşturduğu kısım substantia compacta, organik maddelerin oluşturduğu kısmı ise substantia spongiosa olarak adlandırılır. Yazımızın sonunda substantia compacta, substantia spongiosa ve kemik zarı olan periosteum ile ilgili bilgi vereceğiz. Şimdi kısaca kemik dokunun genel özelliklerinden bahsedelim.

 

Kemik doku vücudun kalsiyum deposudur ve kalsiyum minerali bakımından zengin oldukları için sert bir yapıdadırlar. Diğer bir sert yapı olan kıkırdak dokusundan, kemik dokusunu ayıran şey kemik dokunun damar içermesidir.

Kemik doku yapısında, kemik yapımını ve yıkımını sağlayan tipte hücreler olan; osteosit, osteoblast, osteoklast ve hücrelerarası madde olan matrix bulunmaktadır.  Kısaca bu yapıları açıklayacak olursak;

• Osteoblast: kemik hücresinin öncülü olan olgunlaşmamış hücre çeşitidir. çoğalarak olgunlaşmamış kemik hücresine dönüşür.
• Osteosit: esas kemik hücreleridir.
• Osteoklast: kemik yıkım hücreleridir.

Kemik doku içerisinde bu hücreler bir denge içerisindedir, osteosit osteoblast osteoklast dengenin bozulması sonucunda çeşitli kemik hastalıkları oluşmaktadır.

Kemik Görevleri Nelerdir?

Kemik görevleri nelerdir kısaca açıklayacak olursak;

• Kemikler biyomekanik olarak kaslara tutunma noktası oluştururlar ve kaldıraç fonksiyonu görürler,
• Kemikler kaslar ve eklemler sayesinde hareketi sağlarlar.
• Kemikler hareket sisteminin pasif elemanlandırlar, iç organlan korur, iyon depolar, kan yapımını sağlarlar.

Kemik Bölümleri Nelerdir?

Kemikler yedi bölümden oluşmaktadır. Kemik bölümlerini kısaca şu şekilde sıralayabiliriz.

Kemik Çeşitleri

Kemikler şekillerine göre üçe ayrılır. Şekillerine göre kemik çeşitleri şunlardır;

• Uzun kemikler,
• Yassı kemikler ve
• Kısa kemikler.
• Düzensiz kemikler

Şimdi kısaca yukarıda saydığımız kemik çeşitlerini açıklayalım.

Kemik Çeşitleri ve Özellikleri

a) Uzun Kemikler :

Uzun kemikler; kemiğin uzunluğu (boyu) kalınlığından (eninden) daha fazla olan silindirik kemiklerdir. Kol ve bacak bölümlerinden bulunan kemiklerin bir çoğu uzun kemiklere örnektir. Vücutta ki en uzun kemik uyluk kemiğidir. Uzun kemik çeşitleri ve özellikleri uzun kemiğin yapısında bulunan dokular sayesinde oluşur. Uzun kemik yapısında şunlar bulunur;

• eklem kıkırdağı,
• süngerimsi kemik doku,
• sert kemik doku,
• kırmızı kemik iliği,
• sarı kemik iliği,
• kemik zarı,
• kan damarları

Kemik çeşitleri içerisinde vücutta ki uzun kemik çeşitleri ve bulundukları yerler ile ilgili örnek verecek olursak;
Kollarda ki uzun kemikler; Dirsek kemiği, ön kol kemiği, el tarak kemiği ve el parmak kemiği kollarda uzun kemiklere örnektir.
Bacaklarda ki uzun kemikler; Kaval kemiği, Baldır kemiği, ayak tarak kemiği, ayak parmak kemiği ve vücudun en uzun kemiği olan uyluk kemiği örnek verilebilir.

b) Kısa Kemikler :

Kısa kemikler; kemiğin uzunluğu (boyu) kalınlığına (enine) yakın olan kemiklerdir. Kısa kemik çeşitleri ve özellikleri kısa kemiğin yapısında bulunan dokular sayesinde oluşur. Kısa kemik yapısında şunlar bulunur;

• eklem kıkırdağı,
• süngerimsi kemik doku,
• sert kemik doku,
• kırmızı kemik iliği,
• kemik zarı,
• kan damarları

Kısa kemikte sarı kemik iliği bulunmaz. Kemik çeşitleri içerisinde vücutta ki kısa kemik çeşitleri ve bulundukları yerler ile ilgili örnek verecek olursak;

• El bilek kemikleri
  • Os scaphoideum, Os lunatum, Os triquetrum, Os pisiforme, Os trapezium, Os trapezoideum, Os hamatum, Os capitatum
• Ayak bilek kemikleri
  • Calcaneus, Talus, Os naviculare, Os cuboideum, Os cuneiforme mediale, Os cuneiforme intermedium, Os cuneiforme laterale

c) Yassı Kemikler :

Uzunluğu ve genişliği fazla fakat kalınlığı az olan kemiklerdir. Yassı kemik çeşitleri ve özellikleri yassı kemiğin yapısında bulunan dokular sayesinde oluşur. Yassı kemiğin yapısında şunlar bulunur;

• eklem kıkırdağı,
• süngerimsi kemik doku,
• sert kemik doku,
• kırmızı kemik iliği,
• kemik zarı,
• kan damarları.

Yassı kemik yapısında sarı kemik iliği bulunmaz. Kemik çeşitleri içerisinde vücutta ki yassı kemik çeşitleri ve bulundukları yerler ile ilgili örnek verecek olursak;

• Kürek kemiği
• Kalça kemiği
• Göğüs kemiği yassı kemiklere örnek olarak verilebilir.

c) Düzensiz Kemikler :

Düzensiz kemiklere baskılara karşı çok sağlam yapıdadırlar. Kemik çeşitleri içerisinde vücutta ki uzun düzensiz kemik çeşitleri ve bulundukları yerler ile ilgili örnek verecek olursak; Omurlar, alt çene ve üst çene kemikleri ile elmacık kemiği düzensiz kemikler olarak örnek verilebilir.

Kemik Sayısı Kaç Tanedir?

Yetişkin bir bireyin kemik sayısı 206-207 kemiktir. Fakat yeni doğan bebeğin kemik sayısı 300’e yakındır. Arada ki bu farkın nedeni insanın yetişkin haline gelirken kemiklerin zamanla birleşmesi ve yeni kemiklerin ortaya çıkmasıdır.

Dikkat! Yazının bu kısımdan sonrası fazlaca tıbbi terim içerebilir…

Ossa pneumaticum (havalı kemikler):

• Maxilla (sinus maxillaris)
• Os ethmoidale (cellulae ethmoidales)
• Os sphenoidale (sinus sphenoidalis)
• Os frontale (sinus frontalis)
• Os temporale (cellulae mastoideae) Temporal kemik dışındakiler paranazal sinüslerdir.

Sesamoidea Kemik (Sesamoid kemik)

Sessamoid kemikler bir kasın tendonunun içerisinde yer alırlar ve insersiyon açısını yükselterek kasın gücünü arttırırlar. Sesamoid kemiklere örnek verecek olursak: Patella (m.quadriceps femoris’in tendonu içinde) Pisiforme (m.flexor carpi ulnaris’in tendonu içinde) sayılabilir.

Kemik kısımları olarka yukarıda saydığımız substantia compacta, ve substantia spongiosa ile ilgili bilgi vererek yazımızı sonlandıralım.

Substantia compacta: Kemik kesitinde en dışta bulunan sağlam kısımdır. İnorganik maddelerden zengindir. Kemiğin boyuna paralel yani longitudinal seyreden Havers kanallan bu yapıya aittir. Bu kanallarda kemik yapısını besleyen damarlar vardır ve periosteum ile bağlantılıdır. Havers kanallarını birbirine bağlayan kemiğin iç ve dış bölümleri arasında uzanan ve yine burada bulunan transvers kanallara Volkmann kanalları (canalis perforans) denir.

Substantia spongiosa: Kemik kesitinde içte görülen süngerimsi kısımdır. Organik materyalden zengindir. İçinde medulla osseum rubra (kırmızı kemik iliği) ve medulla osseum fava (sarı kemik iliği) yer alır. Erişkinde sadece sternum, nörokranyum kemikleri, kaburgalar ve os coxa gibi yassı kemiklerde medulla osseum rubra bulunurken diğer kemiklerde medulla osseum rubra dejenere olarak yerini tamamen medulla osseum flava’ya bırakır. Kemik iliği biopsisi ve nakli için en uygun kemik os coxa’ların os ilium bölümüdür.

Periosteum: Kemikleri saran kemiğin bir anlamda canlılığını sağlayan kemik zarıdır. Kemik zarı görevleri; Kemiğin beslenmesinden, enine büyüme ve onarımından sorumludur ve ağrıya duyarlı olan kısımdır. Eklem yüzeylerinde yer almaz. Ligament, kas ve tendonlar periosteum’a tutunarak sonlanırlar.

Kemiğin eklem yüzeyleri hyalin kıkırdaktan oluşup periosteum’dan yoksundur ve ağrıya duyarlı değildir. Eklem yüzeylerinin beslenmesi sinovyal sıvıdan difüzyonla olur. Periosteum’dan Havers kanallarına uzanan ve zarın kemik dokuya sıkıca yapışmasını sağlayan kollajen liflere Sharpey lifleri denir.