Ayak Kemikleri

Ayak kemikleri insanların hareket sırasında aldığı pozisyona bağlı olarak değişen ağırlık miktarını taşıyarak zemine aktaran son derece gelişmiş, biyomekanik olarak kusursuz ve oldukça karmaşık bir yapıdır. Ayak kemikleri sıklıkla ayak bileği kemikleri ile birbirlerinin yerine kullanılmaktadır.

İnsan ayağının iskeleti 26 ayak kemiği ile oluşturulmaktadır. Bu 26 kemik kaba olarak 3 parça halinde gruplandırılır.

• Tarsal Kemikler  (7 adet)
• Metatarsal kemikleri (5 adet)
• Falankslar (14 adet)

Ayak kemikleri içerisinde bu ana kemikler dışında, sesamoid kemikler bulunmaktadır. Bu yapılar  genellikle kemikleri işlevini geliştirmek ve kemiklere hareket sırasında yardımcı olmaktadırlar. Sesamoidler diğer kemiklerin aksine sadece tendonlara bağlanırlar veya kasların içine gömülürler. Sesamoid kemiklerin en bileni diz kapağı kemiği olan patella kemiğidir.

Ayak; arka ayak , orta ayak ve ön ayak olarak 3 bölüme ayrılabilir. Arka ayak 7 tarsal kemikten ikisi olan, talus ve kalkaneusdan; orta ayak ise kalan 5 tarsal kemiği içerir. Ön ayak ise metatars ve parmak kemiklerini içerir.

Ayak Kemikleri

Tarsal Kemikler

Ayak kemikleri içerisinde bulunan ayak bileği kemikleri içerisinde en önemlilerini içeren tarsal kemikler 7 adettir. Bunlar; kalkaneus , talus , cuboid , ve medial cuneiform, orta cuneiforms ve lateral cuneiform kemikleridir.

Kalkaneus Kemiği

Ayak kemikleri içerisinde Kalkaneus kemiği topuk bölgesinde bulunan bir tarsal kemikdir. Ayak kemikleri içerisinde en büyük ve en önemli olanıdır. Topuk yere vurduğu anda vücut ağırlığını taşır ve diğer kemiklere ve yere aktarır . Bu kemik üç başlı olan triseps surae (baldır kasları) kaslarına aşil tendonu ile bağlanır. Plantar fleksiyon hareketi sırasında ve yürüyüşün itme fazında bu kasların hareketi sağlamasına yardımcı olmaktadır. Bu kemikte meydana gelecek herhangi bir problem ağrılığın dengesiz aktarılması, baldır kaslarının aşırı yorulması ve yürüyüşün bozulması gibi durumlara sebep olabilir. Kalkaneus kemiği 3 boyutlu 6 yüzeyi olan bir kemiktir. Kalkaneusun 6 yüzeyinin olmasının sebebi komşu kemik yapılarla uyumlu olması ve kaslar için başlangıç noktası oluşturmasındandır. Kalkaneus kemiği bacak kemiklerinden olan fibulaya calcaneofibular ligament ile bağlanmaktadır. Kalkaneus kemiği Gastrocnemius, Soleus, Plantar kasları için bitiş noktasıdır, bu kaslar kalkaneusa aşil tendon vasıtasıyla tuber calcanei çıkıntısından yapışırlar. Ayrıca kalkaneus kemiği Extensor digitorum brevis, Abductor hallucis, Extensor hallucis brevis, Abductor digiti minimi, Flexor digitorum brevis, Quadratus plantae kasları için ise başlangıç noktasıdır. Bu kaslar kalkaneusdan başlayarak ayak bileğinde parmaklara uzanarak ince beceri gerektiren hareketleri sağlamaktadırlar.

Talus Kemiği

Ayak kemiklerinden olan talus kemiği, vücut ağırlığını tibia kemiğinden alır ve ayağa iletir. Talus ayak bileğinin en üst kısmında yer alır. Baş (caput), boyun (collum) ve gövde (corpus) olmak üzere üç kısımda incelenir. Talus’un ön kısmına caput tali denir. Önde ikinci sır ayak bileği kemikleri ile eklem yapar. Talusun üst kısmına trochlea tali denir ve ayak bileği ekleminin yapısına katılır. Talusun yüzeyinin üçte ikisi eklem kıkırdağı ile kaplıdır, talus hiç bir kasa başlangıç ve bitiş noktası sağlamamaktadır, dolayısıyla talus kemiğinin herhangi bir tendon ve kas ile ilişkisi yoktur.  Talus kemiği ile fibula kemiği, posterior talofibular ligament ve anterior talofibular ligament ile birbirine bağlanmaktadır. Fibula kemiği böylece; talus kemiği ile 2 kalkaneus kemiği ile 1 adet olmak üzere toplamda üçlü bir ligament yapısıyla bağlanmaktadır bu üçlü yapıya deltoid ligament denir.

Cuboid (kuboid) Kemiği

Cuboid (kuboid) kemik ayağın lateral (dış) tarafında kalkaneus önünde, dördüncü ve beşinci metatarsal kemiklerin arkasına yerleşmiştir. Cuboid (kuboid) kemiği tarsal kemikler içerisinde en çok kemikle komşuluğu bulunan kemiktir. Kuboid 4 kemik ile eklem yapar, bunlar kalkaneus, üçüncü cuneiform, dördüncü metatars kemiği ve beşinci metatars kemiğidir.

Navicula (navikula) Kemiği

Navicula kemiği orta ayakta talus kemiğinin önünde 3 cuneiform (kuneiform)kemiklerinin arasında bulunmaktadır.  Ayağın medial longitudinal arkının oluşturarak ayakta ki kemerli yapının oluşumun üst yapısını oluşturur. Naviculanın 6 yüzeyi vardır. Talus kemiği ve 3 cuneiform kemiği ile eklem yapar.  Navicula kemiğinin iç ve dış yüzeyinde fazladan kemik olmasına Aksesuar Naviküler Kemik Sendromu denmektedir. İnsanların yaklaşık %2-14’ünde görülen bu sendrom, bu sendorma sahip hastaların yalnızca %1’inde kişileri rahatsız edecek ağrıya sebep olmaktadır. Tibialis posterior kası navikula kemiğine bağlanan tek kastır.

Cuneiform (kuneiform) Kemikleri

Kuneiform kemikleri 3 adettir. Lateral, medial ve middle cuneiform kemiği olarak ayrılırlar. Kuneiform kemikleri navicula, birinci, ikinci, üçüncü metatar kemikleri ve kuboid kemiği arasında yer alırlar.  Cuneiform kemikleri birbirlerine kilit taşı gibi tam oturmuş şekilde bağlanmaktadırlar. Bu kilit taşı modeli orta ayağın stabilitesini sağlamaktadır. Cuneiformlara 4 adet kas bağlanmaktadır. Medial kuneiform kemiği Tibialis anterior ve fibularis longus kası için bitiş noktasıdır. Lateral kuneiform kemiği, tibialis posterior için bitiş, flexor hallucis brevis kası için başlangıç noktasıdır.

Metatarsal Kemikler

Ayak kemikleri içerisinde orta ayakta yer alan metatars kemikleri beş adettir. Ayak baş parmağına ait olan metatars kemiği birinci metatars, ayak serçe parmağına denk gelen metatars ise beşinci metatars olacak şekilde soldan sağa doğru numaralandırılırlar. Her metatars kemiği kafa, boyun, şaft be tabana sahiptir. Taban kısmı metatarslasın ayak bileğine en yakın parçası, baş kısmı metatars kemiklerinin parmaklara yakın olan tarafı, ortada daralmış kısım ise şaft olarak adlandırılır. Metatarsal kemikler yaklaşık olarak silindirik bir şekle sahiptir. Metatarsal kemikler uzun eksen boyunca içbükey plantar yüzeye ve dışbükey dorsal yüzeye sahiptir. Plantar yüzeyden Fleksör tendonlar, dorsal yüzeyden ise ekstasör tendonlar geçmektedir. Metatarsal kemiklerin proksimal yüzeyleri fleksör tendonların geçişine izin verecek şekilde özel bir hal almıştır.  Metararsal kemiklerin vücuda uzak ucuna distal yakın ucuna ise proksimal uç denilmektedir. Tibialis anterior ve Peroneous longus kasları birinci metatars kemiğine yapışarak sonlanmaktadır. Peroneous tertius, Peroneous brevis kasları ise beşinci metatars kemiğinde sonlanırken, Flexor digiti minimi brevis kası beşinci metatarsdan başlamaktadır. Plantar interossei kası üçüncü, dördüncü ve beşinci metatarsdan başlamaktadır. Adductor hallucis kası ise metatarsal ligamentlerden başlar. Dorsal interossei kasları (4 adettir) ise her metatarsdan ortak başlayarak proksimal falankslarda sonlanır.

Falanks Kemikleri

Falanks kemikleri ayak başparmağında 2 diğer parmaklarda 3 er tane olmak üzere 14 tanedir. Falansklar vücuda yakın olanlar proksimal vücuda uzak olanlar distal ve ortada kalanlar orta falankslar olmak üzere 3 ana gruba ayrılarak incelenir. Falanks kemikleri şekşl olarak metatarslara benzemektedirler. Falankslar birbirleri ve metatarslar ile yaptıkları eklemlerle ayak parmaklarının hareketini sağlarlar. Proksimal falanks, yapı olarak metatars kemiklerile benzer. Orta falanks, proksimal falanksdan küçük distal falanksdan büyüktür. Distal falanks, yukarıdan aşağıya doğru düzleşir; orta falanksa karşılık gelen başı ve ayak parmağı tırnağının sonunda destek için genişletilmiş bir uc ile eklem için geniş bir yapı sunmaktadır .